Wybrane rozwiązania dla krótkich łańcuchów dostaw na Mazowszu
W ostatnich kilku dekadach krótkie łańcuchy dostaw żywności i lokalne rynki artykułów żywnościowych, na których rolnicy sprzedają swoje produkty bezpośrednio konsumentom lub dostarczają przy wykorzystaniu ograniczonej liczby pośredników, rozwinęły się na całym świecie, zarówno na obszarach wiejskich, jak i miejskich.
Stanowią one uzupełnienie dla konwencjonalnych, często zglobalizowanych, długich łańcuchów żywnościowych, w których drobni rolnicy mają słabą siłę przetargową, a konsumenci nie mogą powiązać nabywanych produktów spożywczych ze znanym im producentem rolnym lub obszarem geograficznym, na którym ta żywność jest wytwarzana.
W ostatnich latach pojawiło się wiele inicjatyw mających na celu rozwijanie lokalnych systemów żywnościowych (LFS) i krótkich łańcuchów dostaw żywności (SFSC) różnych rodzajów, takich jak sprzedaż bezpośrednia w gospodarstwie, targi i sklepy rolników, partnerstwa między producentami a konsumentami, nie tylko w Unii Europejskiej, ale na całym świecie. Należy nadmienić, iż istnieje ogromna różnorodność inicjatyw KŁDŻ, które przybierają bardzo różne cechy i metody działania, choć inspirowane są tą samą zasadą geograficznego, ekonomicznego i społecznego ponownego powiązania produkcji i konsumpcji.
Podstawową formą sprzedaży bezpośredniej, jest sprzedaż bezpośrednia na targowiskach. Według definicji Głównego Urzędu Statystycznego targowiska to wyodrębnione tereny lub budowle (plac, ulica, hala targowa) ze stałymi, względnie sezonowymi punktami sprzedaży drobnodetalicznej lub urządzeniami przeznaczonymi do prowadzenia handlu, codziennie lub w wyznaczone dni tygodnia. Targowiska sezonowe natomiast, są to place i ulice, gdzie uruchamiane są na okres do 6 miesięcy punkty handlowe, w związku ze wzmożonym ruchem nabywców (np. nadmorski ruch urlopowy) i działalność ta jest ponawiana w kolejnych sezonach.
W 2020 r. w krajowej ewidencji prowadzonej przez gminne jednostki samorządowe w województwie mazowieckim zarejestrowanych było 303 targowisk stałych. Na obszarze targowisk stałych na Mazowszu dokonuje się transakcji w ok. 14,4 tys. stałych punktach sprzedaży drobnodetalicznej, wśród których ok. 58,2 tys. działało codziennie. Uzupełnieniem stałej sieci targowiskowej były targowiska sezonowe, których w 2020 r. odnotowano 924. Przeprowadzone analizy, w ramach projektu pn. „Wdrażanie koncepcji Smart Villages w województwie mazowieckim”, wykazały, że największa liczba targowisk stałych zlokalizowana jest w m. st. Warszawa (51 targowisk). W przypadku pozostałych powiatów z największą liczbą targowisk stałych skala tego zjawiska była zdecydowanie mniejsza, tj. m. Radom (14 targowisk), m. Siedlce (12 targowisk), powiat garwoliński i płoński (odpowiednio po 11 targowisk) oraz powiat grójecki i wołomiński (po 10 targowisk).
Rycina 1. Lokalizacja targowisk stałych na terenie województwa mazowieckiego (źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL (GUS)).
W przypadku targowisk sezonowych ich największa liczba również zlokalizowana jest w m. st. Warszawa (789 targowiska). Na drugim miejscu pod względem liczby stanowisk sezonowych uplasował się powiat szydłowiecki (54 targowiska). Wśród powiatów z największą liczbą targowisk sezonowych należy wskazać również powiat grodziski (36 targowisk) oraz powiat siedlecki (18 targowisk).
Rycina 2. Lokalizacja targowisk sezonowych– na terenie województwa mazowieckiego (źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL (GUS)).
Autorzy opracowania:
prof. dr hab. Jarosław Gołębiewski
dr hab. n. o zdr. Wioleta Sobczak