Konkurencyjność gospodarstw agroturystycznych

We współczesnym świecie zdobycie przewagi nad konkurencją może decydować o istnieniu podmiotu na rynku. Przez konkurencję rozumiemy rywalizację między uczestnikami rynku, a przede wszystkim między podmiotami gospodarczymi, o jak największą liczbę klientów. Podmioty konkurują między sobą przede wszystkim ceną, jakością oferowanych produktów oraz warunkami sprzedaży.

Więcej

W krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej, usługi stanowią dominującą sferę działalności społeczno-gospodarczej. Wysoki odsetek zatrudnionych w nich obywateli i znaczny udział w wytwarzaniu dochodu narodowego - to wyznaczniki wysokiego poziomu życia społeczeństw.

Do rodzaju usług, dynamicznie rozwijających się we współczesnym świecie, należy zaliczyć usługi turystyczne. Stanowią produkt, od którego zależy powodzenie działalności turystycznej. Specjalnie przygotowany produkt turystyczny, charakterystyczny dla danego regionu, powinien zwiększać konkurencyjność tych gospodarstw turystycznych, które mają go w swojej ofercie.

Czym jest produkt turystyczny?

Produkt, w tym szczególnie produkt turystyczny, można definiować w różny sposób. Przypisuje mu się dwojaki sens: w węższym znaczeniu oznacza on wszystko, co turysta kupuje, w szerokim – wszystko, co turysta czyni w czasie podróży oraz w miejscu przeznaczenia (pobytu
w docelowym miejscu).

Przedmiotem wymiany na rynku turystycznym są:

- dobra i usługi, dla których czynnikiem tworzącym popyt jest wyłącznie turystyka (np.

przejazdy, noclegi, usługi przewodnickie),

- dobra i usługi, których zakup występuje w związku z uprawianiem turystyki, ale którestanowią jedynie pewną substytucję konsumpcji w innych okresach i w innym miejscu (np.obuwie, ubiór),

- dobra i usługi, które zaspokajają te same potrzeby występujące zarówno u turystów, jak iosób nie będących turystami (np. łączność, ochrona zdrowia).

Produkt turystyczny mogą tworzyć, też:

- podstawowe dobra turystyczne (walory turystyczne),

- dobra materialne i usługi świadczone przez wytwórców,

- udogodnienia.

Definicja produktu

Polska Agencja Rozwoju Turystyki SA wskazuje produkt turystyczny jako najważniejszy czynnik rozwoju turystyki. Pod tym pojęciem rozumie nie tylko dobra i usługi, które kupuje turysta w trakcie swojej podróży, ale również jego przeżycia i wrażenia z nią związane. Produkt postrzegany jest więc jako magnes przyciągający turystów, z uwagi na swoją unikalność i kompleksowość.

Inna interpretacja produktu turystycznego przestawia go jako możliwie najszerzej ujęty pakiet usług, których celem jest zaspokojenie potrzeb osób odwiedzających dany teren w celach turystycznych, ale też - co nie jest zbyt często zauważane - zaspokajanie potrzeb rekreacyjnych mieszkańców tego obszaru i najbliższego otoczenia. Składniki tak rozumianego produktu stanowią: walory turystyczne, infrastruktura i odpowiednie usługi obszaru (miejsca docelowego) oraz jego dostępność komunikacyjna.

Dla definicji produktu turystycznego w ujęciu marketingowym nie można zapomnieć o tak istotnych czynnikach jak: wizerunek obszaru jako miejsca recepcji turystycznej, któremu służą celowe działania promocyjne, czy też poziom i struktura cen za określone składniki i całość produktu oferowane konsumentom.

Dla organizatora turystyki produktem jest więc wszystko, co stanowi jego ofertę bez względu na jej materialny czy niematerialny charakter. Elementarnym wyznacznikiem „asortymentowej samoregulacji” jest popyt nabywców. Warunki miejsca i czasu mogą dyktować różne formy towarowo-usługowej specjalizacji. Lokalny rynek może np. uzasadnić, obok działalności usługowej, uczestnictwo w handlu sprzętem turystycznym lub żywnością.

Grupy potrzeb

Punktem wyjścia dla przygotowania produktu są przede wszystkim motywacje podróży. Identyfikacja motywów dowodzi, że ludzie podróżując pragną zaspokoić potrzeby:

- odpoczynku w atrakcyjnym środowisku przyrodniczym (np. w górach, nad jeziorami, nad

morzem),

- poznania ciekawych zjawisk przyrodniczych (np. wielkich kanionów, wodospadów,

wulkanów, przełomów rzek),

- korzystania z dóbr kultury (np. teatrów, galerii, muzeów, zwiedzanie miejsc

historycznych, zabytków architektonicznych),

- poprawy zdrowia (wyjazdy do miejscowości uzdrowiskowych, sanatoriów),

- uczestnictwa w wielkich wydarzeniach, uroczystościach i imprezach (np. olimpiadach,

mistrzostwach w różnych dyscyplinach sportu, festiwalach filmowych),

- odwiedzin krewnych i znajomych,

- nauki i studiów,

- gospodarcze i zawodowe (np. negocjowanie i zawieranie kontaktów, badanie i ekspertyzy,

konferencje, narady, konsultacje).

Każda z wymienionych grup potrzeb wymaga specjalnych ofert dóbr i usług odpowiadających ujawnianym przez nabywców preferencji i ich możliwościom ekonomicznym.

Pakiet usług

Zestaw usług turystycznych służących zaspokojeniu kompleksowych potrzeb nazywamy pakietem usług. Bywa on kombinacją kilku elementów oferowanych przez sprzedawcę jako jeden produkt, po określonej cenie. W skład pakietu wieloskładnikowego mogą wchodzić przykładowo: jedna lub kilka usług przewozowych (przelot samolotem, przejazd pociągiem, autokarem, statkiem), noclegi, posiłki, atrakcje (zwiedzanie zabytków, muzeów, centrum handlu i rozrywki, programy krajoznawcze i inne) oraz usługi dodatkowe (przewóz i dostawa bagażu, usługi przewodnika, opieka medyczna, zniżkowe bilety wstępów itp.). Pakiety nie wyczerpują oczywiście oferty firmy, ponieważ wielu sprzedawców wychodzi z założenia, iż turysta pragnie zróżnicować swój pobyt w miejscach przeznaczenia, a w związku z tym należy zapewnić mu możliwość samodzielnego zakupu różnych usług uzupełniających.

 

Wyróżnienie produktu

Odpowiednie sprecyzowanie cech produktu jest warunkiem jego rynkowego wyróżniania. Wyróżnianie produktu ma na celu kreowanie jego wizerunku, pozytywnie odbiegającego od substytutów oraz umożliwiającego łatwe przywoływanie przez konsumenta identyfikowalnych cech produktu. Mogą one wiązać się bezpośrednio z produktem np. morze, góry, dobra kuchnia), lub być bardziej nieuchwytne (np. niepowtarzalna atmosfera, odpowiednie towarzystwo). Kanwą budowy produktu mogą być już same nazwy imprez, jak “wczasy w siodle” czy “wczasy językowe”. Nie mniej ważną rolę spełnia nazwa przedsiębiorstwa, informująca o przeznaczeniu jego oferty.

Tworzenie wizerunku produktu i przedsiębiorstwa odbywa się nie tylko przez łatwo utrwalające się w pamięci nazwy, obrazy, symbole czy karykatury, ale przede wszystkim przez nawarstwianie się pozytywnych doświadczeń i opinii konsumentów. Przekonanie o solidności wywiązywania się firmy z zaciągniętych zobowiązań przysparza jej stałych klientów, stanowiąc ważny atut w rynkowej grze.

***

Efekt rozwoju turystyki wiejskiej powoduje wzrost zjawiska konkurencyjno­ści. Pojawia się zatem potrzeba specjalizacji ofert, jako nowego, lepszego spo­sobu dotarcia do wybranego segmentu klientów. Organizatorzy wypo­czynku na wsi wyszukują zatem walory, zarówno środowiska przyrodniczego jak i kulturowego, które sprawią, że ich propozycja sta­nie się jedyna, niepowtarzalna, a tym samym bardziej atrakcyjna dla tu­rystów.

dr Marek Niewęgłowski - Oddział Siedlce

przyg. ade

Literatura:

1. Łuczak M., Marketingowa koncepcja produktu turystycznego Sopotu, Uniwersytet Gdański, Gdańsk

2004.

2. Poławska I., Produkt turystyczny, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Warszawie. Warszawa 2008.

Potencjał turystyczny obszaru wiejskiego

Zwracając uwagę na gospodarcze znaczenie turystyki dla danego regionu, należy podkreślić, że ruch turystyczny skupia sie w tych miejscowościach, gdzie istnieją określone walory turystyczne. Turyści coraz częściej szukają dzikiej przyrody, zdrowych i ekologicznych terenów, gdzie można uciec od zmodyfikowanej żywności. Im bardziej atrakcyjne są walory turystyczne danego regionu oraz im bogatsza jest ich oferta, tym większe będzie znaczenie turystyki w ich rozwoju gospodarczym.

Turystyka sprzyja zachowaniu i kultywowaniu odrębności kulturowej. To kontakt z prawdziwą wsią, która jest wytworem odmiennej kultury. Nawiązanie przez turystów bezpośredniego kontaktu z kulturą możliwe jest m.in. dzięki zamieszkaniu w gospodarstwie agroturystycznym i styczności z rodziną gospodarza oraz uczestniczeniu w wielu przeżyciach promocyjno-kulturalnych oferowanych zarówno przez właścicieli gospodarstw, jak i władze lokalne. Dlatego też większość tych uroczystości i imprez organizowanych jest w sezonach turystycznych, tak aby wzbogacić ofertę turystyczną.

Przygotowanie atrakcyjnej oferty dla tak wymagających turystów wiąże się więc z koniecznością optymalnego wykorzystania całego po­tencjału turystycznego jaki posiada dany obszar recepcyjny, czyli wszyst­kich tych elementów środowiska geograficznego oraz zachowań czło­wieka, które mogą być wykorzystywane do uprawiania turystyki bądź do organizowania ruchu turystycznego. Dotyczy to zarówno produktów przygotowywanych przez indywidualne gospodarstwa agroturystyczne (do tej pory dominujących w ofercie turystycznej wsi) jak i ewentualnego produktu obszaru (wsi, gminy czy regionu).

Zazwyczaj najważniejszym elementem potencjału turystycznego leżącym w bezpośredniej sferze zainteresowań turystów są walory tury­styczne. Najogólniej można je podzielić na walory przyrodnicze i poza-przyrodnicze (kulturowe lub antropogeniczne).

Determinantem tego podziału jest pochodzenie walorów. Biorąc jednak pod uwagę sposób ich wykorzystania, można wyróżnić: walory wypoczynkowe (służące re­generacji sił fizycznych i psychicznych), walory krajoznawcze (stano­wiące przedmiot zainteresowań poznawczych) oraz walory specjalistycz­ne (umożliwiające uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej).

Turystyka wiejska, a zwłaszcza agroturystyka, w bardzo natural­ny sposób umożliwia eksponowanie elementów kultury ludowej, ponie­waż ten walor stanowi podstawę jej specyfiki. Dla turystów wypoczywa­jących na obszarach wiejskich akcentowanie dziedzictwa kulturowego jest obok jakości oferowanych usług i czystości środowiska przyrodni­czego ważnym wyróżnikiem regionu. Możliwość podziwiania zachowa­nych zabytków architektury, poznanie legend i przypowieści ludowych, uczestnictwo w tradycyjnym wiejskim życiu jest ważnym elementem decydującym o wyborze konkretnej oferty turystycznej.

Turysta od­wiedzający wieś to najczęściej człowiek wykształcony, posiadający spre­cyzowane zainteresowania. Ucieka on od życia w pośpiechu i anonimo­wości, szuka spokoju, odprężenia. Udział w parafialnych odpustach, oglądanie ludowych tańców i strojów czy spanie na sianie to swego ro­dzaju manifestacja indywidualności, nacechowana czasem pewną dozą snobizmu.

Oczekiwania gości dotyczące atrakcji ukazujących tradycyjną kul­turę wiejską powinny więc stanowić bodziec dla organizatorów turystyki wiejskiej do kultywowania i ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrod­niczego. Umiejętnie wykorzystane i eksponowane walory kulturowe re­gionu dostarczają odwiedzającym niezapomnianych wrażeń, stając się bezcenną autoreklamą i wpływają tym samym na percepcję zewnętrzną obszaru. Turystyka wiejska, potęgując refleksyjny stosunek do kultury, zarówno ludzi ją prezentujących, jak i korzystających z jej uroków, sa­moistnie uczestniczy w czynnej ochronie dziedzictwa kulturowego. Bogactwo walorów kulturowych, obok przyrodniczych, uzupełnione wykorzy­staniem zasobów społecznych i psychologicznych, pozwala na stwo­rzenie oryginalnego i wartościowego produktu obszaru.

Oprócz dbania o urozmaicanie pobytu gości konieczne jest także zapewnie­nie im bezpieczeństwa i podstawowych elementów infrastruktury nie­zbędnych dla prawidłowego wypoczynku. Pojawiają się więc dwa kolej­ne składniki potencjału turystycznego regionu, na które należy zwrócić uwagę: zagospodarowanie turystyczne i dostępność komunikacyjna. Zagospodarowanie turystyczne obejmuje wszystkie elementy zapew­niające prawidłowe funkcjonowanie miejsca recepcyjnego, przy założe­niu maksymalnego zaspokojenia potrzeb turystów. Dostępność komu­nikacyjna natomiast określa wszelką możliwość dojazdu do terenu będącego celem podróży jak i możliwość poruszania się po obszarze docelowym.

Na kształtowanie tych dwóch elementów największy wpływ mają samorządy terytorialne. Wszelkie działania przez nie podejmowane, determinujące rozwój turystyki na wybranym poziomie decyzyjnym (re­gion, powiat, gmina, wieś) określane są jako zasoby polityczne potencjału turystycznego. Mają one ogromne znaczenie dla kształtowania kompleksowej oferty turystycznej obszaru. Znajduje to odzwierciedlenie zarówno w sferze infrastrukturalnej, organizacyjno-szkoleniowej jak i promocyjnej. Samorządy mogą bowiem mieć wpływ na:

• odpowiednie kształtowanie właściwych usług zbiorowych o cha­rakterze infrastrukturalnym, wykorzystywanych równocześnie przez mieszkańców i turystów, np. ochrona środowiska, infra­struktura techniczna, zapewnienie ładu przestrzennego,
• wspieranie przedsięwzięć związanych ze świadczeniem usług dla mieszkańców wzbogacających jednocześnie produkt tury­styczny, przez co turyści mogą partycypować w kosztach ich utrzymania, np. urządzenia rekreacyjne i sportowe, transport,
• popieranie kierunków rozwoju sfery turystycznej zapewniających wzrost dochodów gminnego budżetu, co zwiększy środki na po­prawę usług zbiorowych np. zwiększenie nakładów na promocję i działalność informacyjną, wydawanie lokalnej gazetki z myślą o turystach itp.

Można stwierdzić, że gwarancją stworzenia do­brego produktu turystycznego obszaru wiejskiego jest przede wszystkim szeroko rozumiana współpraca. Obecnie rozwój agroturystyki znalazł się na ta­kim etapie, że indywidualne starania rolników mające na celu pozyska­nie gości często są niewystarczające. Konieczne zatem staje się opra­cowanie całościowych koncepcji rozwoju turystycznego danego obszaru. Niezbędne jest tworzenie regionalnych produktów, w których realizację zaangażowani są nie tylko kwaterodawcy i stowarzyszenia, ale także samorządy. Kompleksowe planowanie działań w gminie, umiejętne wy­korzystanie zasobów przyrodniczych i kulturowych terenu przyczynia się niewątpliwie do tego, że agroturystyka może stać się rzeczywiście szansą rozwoju terenów wiejskich i propozycją konkurencyjną wobec innych form turystyki.

Podsumowując turystyka może wywierać znaczący wpływ na obszary wiejskie. Napływ dodatkowych środków pieniężnych z tej działalności przynosi wzrost liczby miejsc pracy, inwestycje w rozwój różnego rodzaju usług, infrastrukturę itp. Jej rozwój jest jednocześnie skorelowany z potrzebą restrukturyzacji terenów wiejskich. Spadek potrzeb żywnościowych i konieczność obniżenia zatrudnienia w rolnictwie, zmusza do poszukiwania nowych funkcji wsi i nowych form pracy dla jej mieszkańców. Turystyka w tym agroturystyka jest jednym z ważnych czynników inicjujących procesy zmian struktury zawodowej i przestrzennej terenów wiejskich, z typowo rolniczej na usługowo-rolniczo-rekreacyjną.

Literatura

1. Dziedzic E., Przesłanki polityki samorządu terytorialnego w dziedzinie agrotu­rystyki, w: Arasymowicz S., Nałęcka D. (red.), Agroturystyka w społeczno-ekonomicznym rozwoju środowiska wiejskiego, Biała Podlaska 1997.
2. Gołembski G., Metody stymulacji rozwoju turystyki w ujęciu przestrzennym, Wyd. AE w Poznaniu, Poznań 2002.
3. Kaczmarek J., Stasiak A., Włodarczyk B., 2002: Produkt turystyczny albo jak organi­zować poznawanie świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2002.
4. Karczewska M., Współpraca samorządu terytorialnego i stowarzyszenia agroturystycznego jako czynnik sprzyjający rozwojowi agroturystyki (studium przypadku gminy Międzychód), w: Stan i perspektywy rozwoju agroturystyki w województwie pomorskim, Materiały Międzynarodowej Konferencji Naukowej, Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelar­stwa, Gdańsk 2002.
5. Karczewska M., Wykorzystanie potencjału obszarów wiejskich w tworzeniu regionalnych produktów turystycznych, w: Łęczycki K. (red.), Wybrane zasoby i produkty w gospodarstwie agroturystycznym, Wyd. AP, Siedlce 2003.
6. Kowalczyk A., Geografia turyzmu, PWN, Warszawa 2001.
7. Lijewski T., Mikułowski B., Wyrzykowski J., Geografia turystyki Polski, PWE, Warszawa 1995.
8. Staniewska-Zątek W., Panasiuk E., Z badań nad aktywnością fizyczną tury­stów wypoczywających w gospodarstwach agroturystycznych, w: Zrównoważony roz­wój turystyki wiejskiej - idee, działania, efekty, Materiały konferencyjne, CDiEwR, Kra­ków 1998.

Marek Niewęgłowski

Oddział Siedlce