Licencjonowana produkcja materiału siewnego

Modne ostatnio określenie „własność intelektualna” przewija się przez wszystkie dziedziny naszego życia - literaturę, muzykę, komputery itp. Mało kto wie, że wyrażenie to ma również zastosowanie w rolnictwie - bardzo często używa się go w stosunku do odmian roślin uprawnych.

Sprawy te reguluje ustawa o ochronie odmian roślin. Na jej mocy hodowca może ubiegać się
o przyznanie tzw. „wyłącznego prawa”, czyli prawa do ochrony wyhodowanej, lub odkrytej
i wyprowadzonej przez niego odmiany oraz zarobkowego korzystania z niej. Oznacza to, że tylko hodowca posiada wyłączne prawo do wytwarzania, rozmnażania i przygotowania do rozmnażania, oferowania do sprzedaży, eksportu, importu oraz przechowywania materiału siewnego odmiany chronionej. Jeśli takiemu hodowcy, w drodze decyzji, zostanie przyznane wyłączne prawo, odmiana wpisywana jest do Księgi Ochrony Wyłącznego Prawa, którą prowadzi Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w Słupi Wielkiej. Księga ta, będąca wykazem chronionych odmian i ich hodowców dostępna jest na stronie internetowej COBORU www.coboru.gov.pl.

Umowa licencyjna

Odmiana jest więc własnością hodowcy i tylko hodowca, posiadający wyłączne prawo może
– w drodze umowy licencyjnej - udzielić innej osobie (fizycznej lub prawnej) upoważnienia (licencji) do rozmnażania, sprzedaży, eksportu i importu oraz przechowywania materiału siewnego odmiany chronionej.

Umowa licencyjna wymaga zachowania formy pisemnej, pod rygorem nieważności. Można w niej ograniczyć korzystanie z wyłącznego prawa (licencji ograniczonej). Natomiast jeżeli
nie ograniczono w niej zakresu korzystania z wyłącznego prawa, licencjobiorca ma prawo do korzystania z wyłącznego prawa w takim samym zakresie jak hodowca.

Jeżeli w umowie licencyjnej nie zastrzeżono wyłączności korzystania z wyłącznego prawa, udzielenie licencji jednemu podmiotowi nie wyklucza możliwości udzielenia licencji innym podmiotom, a także jednoczesnego korzystania z wyłącznego prawa przez hodowcę. Uprawniony z licencji może udzielić dalszej licencji (sublicencji) tylko za zgodą hodowcy, wyrażoną w formie pisemnej. Udzielenie dalszej sublicencji jest niedozwolone. Jeżeli zainteresowana osoba taką licencję otrzyma, jest zobowiązana do uiszczania na rzecz hodowcy, opłaty licencyjnej, określonej w umowie.

Czym jest odstępstwo rolne?

W rozumieniu wspomnianej ustawy rolnik nie musi uzyskiwać specjalnej licencji
i może wysiewać odmianę chronioną wyłącznym prawem hodowcy, pod warunkiem, że jest to kwalifikowany materiał siewny, lub niekwalifikowany materiał pochodzący ze zbioru z własnego gospodarstwa. Niekwalifikowany materiał ze zbioru może być użyty jako materiał siewny, jeśli został wyprodukowany w tym gospodarstwie i rolnik uiścił opłatę na rzecz hodowcy.

Prawo do używania materiału ze zbioru jako materiału siewnego (tzw. odstępstwo rolne) dotyczy następujących roślin: bobik, groch siewny, jęczmień, kukurydza, len zwyczajny, lucerna siewna, łubin wąskolistny i żółty, owies, pszenica twarda, pszenica zwyczajna, pszenżyto, rzepak, rzepik, wyka siewna, żyto, ziemniaki. Prawo to nie obejmuje odmian mieszańcowych i syntetycznych, a zatem materiału ze zbioru tych odmian nie wolno używać jako materiału siewnego - nawet jeśli zostały wyprodukowane we własnym gospodarstwie.

Zwolnienia z opłat

Wysokość opłaty, a także sposób i termin jej uiszczania, określany jest w umowie między rolnikiem
a hodowcą (lub organizacją hodowców). Jeśli umowa taka nie została zawarta, rolnik ma obowiązek - w terminie 30 dni od siewu - wnieść na rzecz hodowcy opłatę w wysokości 50% opłaty licencyjnej, ustalonej w danym roku przez hodowcę.

Z opłaty za użycie materiału ze zbioru, jako materiału siewnego odmiany chronionej wyłącznym prawem, są zwolnieni rolnicy posiadający grunty rolne o powierzchni:

1) do 10 ha – w przypadku odmian ziemniaków,

2) do 25 ha – w przypadku odmian pozostałych roślin wymienionych powyżej,

3) do 30 ha – w przypadku odmian chronionych na poziomie Unii Europejskiej pozostałych

roślin wymienionych powyżej.

Zgodnie z obowiązującym prawodawstwem, w Polsce za grunty rolne uznaje się wszystkie grunty, które mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności rolniczej (produkcja roślinna i zwierzęca). Do powierzchni gruntów rolnych, obok gruntów ornych i TUZ, zalicza się także sady, nieużytki, odłogi, powierzchnie pod stawami i budynkami inwentarskimi.

***

Hodowla nowych odmian jest procesem długotrwałym i kosztownym, wymagającym ponoszenia dużych nakładów inwestycyjnych w technologie, urządzenia oraz wykształcenie ludzi. Jednym z jej źródeł finansowania są wpływy z opłat licencyjnych. Interesy polskich hodowców odmian rolniczych reprezentuje Agencja Nasienna w Lesznie. Do zadań Agencji należy m. in. zbieranie informacji o wykorzystaniu materiału ze zbioru jako materiału siewnego odmian chronionych wyłącznym prawem. Zapewne do wielu rolników dotarły wnioski, jakie rozsyła Agencja, o udzielenie informacji. Zgodnie z przepisami rolnik ma obowiązek odpowiedzieć na taki wniosek w terminie 30 dni od jego otrzymania.

Opr. Jolanta Budzichowska - Oddział Ostrołęka

Przyg. ade

Literatura:

1. Ustawa o nasiennictwie (Dz.U.z 2003r. nr 137 poz. 1299 z późn. zm.)
2. Ustawa o ochronie odmian roślin (Dz.U z 2003r. nr 137 poz.1300 z późn. zm.)
3. Internet: www.agencjancjanasienna.pl