Kiszonki najwyższej jakości

Zastosowanie wysokowydajnych pras zbierających, które pozwoliły na formowanie zbieranego materiału w bele, wpłynęło na poprawę jakości produkowanych kiszonek. 

Dało to początek nowemu sposobowi zakiszania - w rękawach foliowych. Technologia ta  nie wymaga wielkich inwestycji, a gwarantuje uzyskanie dobrej paszy.

Efektem jest otrzymanie kiszonki o znakomitej jakości, przy minimalnych stratach składników pokarmowych. Zastosowanie pras do napełniania rękawów gwarantuje też właściwy stopień zagęszczenia zakiszanego materiału, a użycie rękawów ze specjalnej folii umożliwia jego hermetyczne zabezpieczenie przed dostępem powietrza i wód opadowych.

Na czym polega ta metoda?

Metoda zakiszania pasz w rękawach foliowych została wprowadzona w Polsce w roku 1997 przez firmę BAG Polska. Zakiszanie poprzedza sprasowanie i wepchnięcie do rękawa foliowego masy organicznej. W prasach silosujących elementem roboczym jest specjalnej konstrukcji rotor, który pozwala na bardzo mocne ubicie zielonki i równomierne wepchnięcie jej do rękawa, bez wzburzania tej partii paszy, która jest już w rękawie. Taki system, w odróżnieniu od innych dostępnych na rynku maszyn, gwarantuje bardzo mocne ubicie kiszonki, brak dostępu tlenu i co za tym idzie – bezpieczne, nawet całoroczne magazynowanie paszy.

Nowością jest też zakiszanie pasz w tzw. rękawach bliźniaczych. Specjalny adapter zamontowany na prasie silosującej pozwala na pakowanie paszy jednocześnie do dwóch mniejszych, równolegle układanych rękawów. Ta metoda jest przeznaczona dla rolników indywidualnych, którzy wybierają dziennie stosunkowo niewielkie ilości paszy. Mniejsza powierzchnia wybierania z rękawa nie doprowadza bowiem do wtórnej fermentacji po otwarciu takiego silosu.

Technologia produkcji

Miejsce usytuowania rękawów powinno być wyrównane i poziome (w przypadku terenu
o pewnym nachyleniu należy napełniać rękawy „pod górę”, nigdy w poprzek zbocza). Maszyny przeznaczone do napełniania rękawów nazywane prasami silosowymi zbudowane są z materiałów odpornych na działanie czynników atmosferycznych i kwasów organicznych – co pozwala na stosowanie dodatków do zakiszania w trakcie napełniania rękawa.

Średnica stosowanych rękawów wynosi najczęściej od 2,4 m do 3,6 m, a ich długość od 30 do 90 m. Podczas zakiszania stosuje się rękawy foliowe o pojemnościach od 50 do 350 ton.

Prasy mogą napełniać je wyłącznie rozdrobnionym materiałem roślinnym (zielonki z traw, lucerny, kukurydzy, wysłodki buraczane, młóto browarniane, CCM), lub sypkimi (wilgotne ziarno kukurydzy lub innych zbóż).  Stopień ubicia surowca w rękawie zależy od jego rodzaju i wilgotności oraz regulacji prasy.

Ze względu na znaczny koszt ponoszony na zakup rękawa foliowego metoda ta powinna być stosowana do konserwowania materiałów paszowych o najwyższej wartości pokarmowej lub trudno kiszących się. Pamiętajmy, że jeśli zielonka będzie rozdrobniona niewłaściwie (zbyt długa sieczka),
to prasa będzie nierównomiernie napełniała rękaw. Z kolei użycie zielonki zbyt wilgotnej powoduje duże straty w związku z ubytkiem soków wyciśniętych przez prasę.

Zalety kiszonek w rękawach

Jakość kiszonek z lucerny produkowanych w technologii rękawów może być lepsza od sporządzanych w formie bel cylindrycznych owijanych czterema warstwami folii. Jest tak dlatego, że kiszonki produkowane w rękawie ulegają intensywniejszym procesom fermentacji (w wyniku lepszego ubicia materiału oraz jego rozdrobnienia bakterie mają łatwiejszy dostęp do soku kiszonkowego). Pomimo bardzo dobrych warunków do fermentacji, jakie stwarza rękaw foliowy, zasadne jest stosowanie dodatków ułatwiających zakiszanie.

Zaletą technologii produkcji kiszonek w rękawach foliowych jest jej duża wydajność -  dochodząca do 40 ton zakiszanej masy na godzinę. Niestety, zarazem jest to mankament (zwłaszcza w przypadku zielonek i ziarna), ponieważ tak wielka wydajność wymaga jednoczesnego zaangażowania dużej ilości maszyn do zbioru i transportu.

Technologia zakiszania w rękawach stosowana jest przez duże i średnie przedsiębiorstwa rolne oraz mniejsze gospodarstwa indywidualne. Jedną z najczęściej zakiszanych pasz w rękawach są wysłodki buraczane.

Alternatywny sposób konserwowania ziarna

Specjalne znaczenie ma inne technologia - polegająca na przechowywaniu wilgotnego ziarna zbóż. Wartość pokarmowa i rynkowa ziarna kukurydzy oraz wysokie koszty jego suszenia powodują,
że zastosowanie technologii rękawów foliowych staje się konkurencyjnym sposobem konserwowania
i przechowywania kukurydzy na cele paszowe.

W rękawach możemy zakiszać wilgotne ziarno kukurydzy w trzech formach: w całości
(z przeznaczeniem do produkcji spirytusu), śrutowane (dla trzody chlewnej) oraz gniecione
(dla bydła). Kiszone śrutowane ziarno kukurydzy, ze względu na wyższą wartość pokarmową oraz mniej kłopotliwy zbiór, w dawkach dla trzody powinno zastąpić CCM. Natomiast optymalną formą kiszonego ziarna kukurydzy w żywieniu bydła jest ziarno gniecione - ulega ono wolniej rozkładowi w żwaczu, w porównaniu ze śrutą, oraz nie zawiera części pylistych i nadmiernie rozdrobnionych. Ponadto gniotowniki charakteryzują się dużo wyższą wydajnością niż śrutowniki.

Do zakiszania ziarna w rękawach oferowane są obecnie specjalistyczne prasy połączone
z gniotownikami, które usprawniają organizację pracy i skracają okres od momentu zbioru kombajnem do umieszczenia rozdrobnionego ziarna w rękawie. Zastosowanie takiej technologii skraca czas kontaktu wilgotnego ziarna z powietrzem, co ogranicza rozwój pleśni i drożdży obecnych w ziarnie.
Tą samą technologią może być konserwowane wilgotne ziarno pszenżyta lub jęczmienia, zbierane
w niesprzyjających warunkach pogodowych.

Dodatki są niezbędne

Optymalna wilgotność ziarna - dla stabilnego przechowywania poprzez zakiszanie drogą naturalnej fermentacji - powinna wynosić 35-40%. Jednak nawet w takich warunkach zaleca się stosowanie dodatków chemicznych takich jak kwas mrówkowy, propionowy, sorbowy, benzoesowy, celem dodatkowego zabezpieczenia ziarna przed pleśniami, ponieważ naturalnie powstały kwas mlekowy jest bardzo słabym środkiem przeciwgrzybowym.

Z kolei standardowym i skutecznym sposobem konserwowania ziarna kukurydzy nadmiernie suchego jest zaprawianie go konserwantami chemicznymi stosowanymi w wysokiej dawce minimum
5-6 l/tonę, bez oglądania się na naturalną fermentację.  

Zbyt mała dawka konserwantu nie daje żadnych gwarancji w przechowywaniu wilgotnego ziarna, natomiast zastosowanie konserwantów w zalecanej przez producentów dawce umożliwia uzyskanie stabilnych warunków przechowywania przez okres 18 miesięcy oraz ogranicza do minimum straty składników pokarmowych.

Zalety kiszenia w rękawach foliowych

Najprościej będzie je wyliczyć w kilku punktach:

• bardzo dobre ubicie zakiszanej masy, co gwarantuje beztlenowe warunki zakiszania
  i prawidłowy przebieg procesu fermentacji,
• ograniczenie strat podczas zakiszania do minimum,
• znacznie mniejsza powierzchnia wybierania paszy: kiszonka nie psuje się podczas otwierania
  i wybierania paszy z rękawa,
• niewielkie koszty jednostkowe: dodatkowe nakłady na zakiszanie paszy w rękawie są przynajmniej częściowo (a często w pełni!) rekompensowane przez prawie całkowite ograniczenie strat powstających zwykle przy zakiszaniu,
• najwyższa jakość paszy, przy zachowaniu zalecanych warunków silosowania,
• możliwość całorocznego skarmiania także latem.

Konserwacja pasz w rękawach nie jest technologią tanią, ale na pewno gwarantującą:

- wysoką wydajność pracy,

- niezawodność, także w trudnych warunkach meteorologicznych,

- dużą elastyczność w doborze miejsca składowania paszy,

- bardzo wysoką jakość i dobrą stabilność kiszonki (potwierdzoną specjalistycznymi

badaniami laboratoryjnymi),

- minimalne straty,

- wymierne korzyści ekonomiczne.

***

Rosnąca popularność kiszenia w rękawach foliowych powoduje, że na rynku pojawia się coraz więcej firm, które oferują rolnikom zarówno odpowiedni sprzęt jak i usługi na terenie całego kraju. Zastanówmy się nad wykorzystaniem tej technologii u siebie, bo wysoka jakość pasz przechowywanych w rękawach powoduje zwiększenie zysku gospodarstwa przy niewielkim zaangażowaniu kapitału. Poza tym zastosowanie rękawów foliowych pozwala na przechowywanie kiszonek praktycznie w każdych warunkach i na każdym terenie.

Iwona Błażyńska

Oddział Poświętne

Przyg. ade

Źródła:

1. „Kiszonki w rękawach foliowych” Pasze najwyższej jakości. Hodowca bydła nr 4/2009
2. „Konserwacja pasz w rękawach foliowych” Pierwszy Portal Rolny 2004 r.