Koszty produkcji pasz objętościowych

Ponieważ sezon wegetacyjny właśnie się zaczyna, można pokusić się o oszacowanie poniesionych nakładów na produkcję pasz w roku bieżącym. Sezon 2012 będzie prawdopodobnie kolejnym niespokojnym sezonem o dużych zmianach w układzie cen.

Największe zmiany cen środków do produkcji występują na rynku nawozów mineralnych i paliw, które są podstawowymi składnikami kosztów produkcji pasz objętościowych. Bardzo niestabilnym rynkiem okazał się w ostatnich latach rynek nawozów sztucznych, szczególnie fosforowych - po bardzo dużych wzrostach cen w roku 2009, w późniejszych latach następował stopniowy spadek cen, by w roku bieżącym ponownie zanotować duże wzrosty.

Sytuacja na rynku mleka

Na rosnące koszty produkcji nakładają się ciągle spadające ceny mleka, gdyż wiele zakładów mleczarskich - mając na uwadze trudną sytuację na rynku mleka - obniża jego ceny w skupie. Bardzo niepokojące informacje napływają też ze światowych rynków: na skutek światowego kryzysu konsumpcja mleka i jego przetworów rosła wolniej niż produkcja, co spowodowało nadprodukcję. Skutkiem tego ostatnie transakcje na rynku mleka w proszku i masła są zawierane na poziomie
20-30% niższym niż w roku ubiegłym.

Wiele wskazuje na to, że to po korzystnym okresie roku 2011 nastanie trudny sezon dla producentów i dlatego powinni oni zwrócić uwagę na poziom kosztów. A właśnie koszty związane
z produkcją, ewentualnie z zakupem pasz objętościowych, odgrywają znaczącą rolę w gospodarstwach utrzymujących bydło. W niniejszym artykule postaram się określić poziom kosztów w roku bieżącym, występujących w gospodarstwach utrzymujących krowy i produkujących mleko.

Koszty produkcji paszy

Pasze własne z produktów nietowarowych to takie, które są wytwarzane w gospodarstwach w celu żywienia zwierząt. Nie posiadają one alternatywy zagospodarowania w postaci wymiany towarowej (ewentualne nadwyżki mogą znajdować się w obrocie towarowym, ale rzadko jest to głównym celem produkcji). W rachunku nadwyżki bezpośredniej - według zasad przyjętych w UE - wyceniane są według kosztów bezpośrednich poniesionych na ich wytworzenie. Aby ukazać w niniejszym opracowaniu pełniejsze koszty ponoszone na produkcję paszy, obciążyłem koszt jej wytworzenia dodatkowo, posługując się normatywami o koszty mechanizacji należące do kosztów pośrednich.
W gospodarstwach  produkujących mleko do głównych pasz tego typu zaliczamy przede wszystkim plony zebrane z trwałych użytków zielonych w różnych postaciach (zielonka, kiszonki, siano) oraz kukurydzę uprawianą na kiszonki.

Kalkulacja kosztów

W roku 2009 przeprowadziłem szereg kalkulacji dotyczących kosztów produkcji pasz nietowarowych w gospodarstwach produkujących mleko. W roku bieżącym, po zaktualizowaniu cen i nie zmieniając założeń, okazało się że na skutek podwyżek cen (głównie paliwa), koszty użytkowania ciągnika wraz
z podstawowymi narzędziami, które stanowią duży udział w koszcie wytworzenia pasz wzrosły  o 34%.

Tabela 1. Cena podstawowych składników w najbardziej popularnych nawozach mineralnych.

Założenia do kalkulacji: pastwisko trwałe, wypas zwierząt dawkowany, plon zielonki
z jednego hektara 35 t; natomiast przy uprawie kukurydzy  na kiszonkę siew punktowy, zbiór
i transport zielonki wynajętymi maszynami w fazie woskowej ziarna, założona ilość otrzymanej kiszonki 45 t z 1 ha.

W wyniku przeprowadzonych obliczeń okazało się, że koszt 1 dt zielonki z pastwiska wynosi w roku bieżącym 6,94 zł, a w roku 2009 wynosił 7,03 zł. Koszty produkcji - z uwzględnieniem dopłat bezpośrednich JPO i PZ - wynoszą w roku bieżącym 3,87 zł, a w roku 2009 roku wynosiły 4,06 zł .

W przypadku produkcji  kiszonki z kukurydzy koszt wyprodukowania 1 dt w roku 2009  wynosił
9,61 zł, wobec 11,14 zł w roku bieżącym tj. nastąpił wzrost o 16 %.

Postępując analogicznie dokonałem obliczeń kosztów sporządzenia kiszonki z przewiędniętej trawy sporządzanej metodą popularną na naszym terenie: prasowania prasą zwijającą  i owijania bel cylindrycznych folią kurczliwą. Jest to metoda dość kosztowna z powodu dużych kosztów mechanizacji i stosowania specjalnej kurczliwej folii. Jednak ze względu na możliwość stosowania jej nawet w małych gospodarstwach, oraz dużą obecnie dostępność odpowiednich zestawów maszyn, bardzo popularna. Koszt przygotowania jednej decytony tej paszy wyniósł 31,38zł w roku bieżącym, a w roku 2009 - 27,18 zł czyli wzrósł o 14 %. Po uwzględnieniu dopłat koszty wynoszą 2009 r. - 23,48 zł;
2012 r. - 19,28 zł. Zakładając średnią masę beli zielonki o wilgotności ok. 40% - 500 kg, jej koszt można oszacować na ok. 96 zł z dopłatami, natomiast bez dopłat bezpośrednich – 157 zł (w tym
ok. 38 zł stanowi koszt usługi prasowania, folii i sznurka).

Dodatkowo oszacowano koszt produkcji 1 dt. siana w roku bieżącym na około 47,42 zł,
a w roku 2009 wynosił on 41,69 zł,  co daje wzrost o prawie 14%. Jednak siano jest obecnie stosowane w niewielkich ilościach w żywieniu krów mlecznych.

Tabela 2. Kalkulacja produkcji zielonki na pastwisku trwałym w gospodarstwie indywidualnym w przeliczeniu na 1 ha 2009. 

Podsumowanie

Na podstawie kalkulacji  roku 2009 - w porównaniu do roku bieżącego - odnotowano  wzrost kosztu pasz własnych nietowarowych, z wyjątkiem zielonki na pastwisku (od 14 do 16%). Wynika to głównie ze wzrostów kosztów mechanizacji, a w tym kosztów paliw. Można wiec spodziewać się, że wzrost kosztów mechanizacji w większym stopniu dotknie gospodarstwa, które stosują w żywieniu krów system alkierzowy. Są to zazwyczaj gospodarstwa posiadające duże stada. Zauważyć też należy, że najbardziej stabilne są koszty produkcji zielonki na pastwisku. W związku z tym należy z tego korzystać, w miarę możliwości jak najlepiej wykorzystać posiadane pastwiska, aby w najprostszy sposób obniżyć koszty produkcji mleka.

Oprac. Tadeusz Ciszkowski

Przygotował: ade

Literatura:

1. Wskaźniki wyposażenia i wykorzystania środków technicznych w gospodarstwach rolniczych, Zdzisław Wójcicki, 1996.
2. Mały poradnik zarządzania gospodarstwem rolniczym, praca zbiorowa, IERiGŻ, 2002.
3. Normy żywienia zwierząt, praca zbiorowa pod kierunkiem prof. dr Rajmunda Rysia, 1985.
4. Produkcja, koszty i dochody  wybranych produktów rolniczych w latach 2002-2005, praca zbiorowa pod red. Aldony Skarżyńskiej, 2006.