Integrowana ochrona kukurydzy przed szkodnikami

Zasiewom kukurydzy zagraża wiele organizmów, w tym niszczące rośliny bezpośrednio na plantacjach szkodniki. Dodatkowe ubytki w masie roślin powstają w następstwie rozwoju sprawców chorób, w tym tych gatunków grzybów (głównie Fusarium), które posiadają zdolność produkowania i kumulowania w roślinach groźnych dla ludzi oraz zwierząt mikotoksyn.

Szkodniki mogą być przyczyną bezpośrednich strat w plonach ziarna kukurydzy wynoszących średnio aż 20%. W celu przeciwdziałania powodowanym przez nie stratom, zarówno w wysokości, jak i jakości plonów, konieczne staje się zapobieganie ich licznym pojawom, a w razie konieczności bezpośrednie zwalczanie. Służy temu integrowana ochrona roślin, która szczególnie propaguje wykorzystanie metod niechemicznych, a więc agrotechnicznej, hodowlanej i biologicznej.

RAMKA (czyli tekst oddzielony inna czcionką, ramką lub tłem).
Obowiązek wdrożenia od roku 2014 zasad integrowanej ochrony roślin w całej Unii Europejskiej nałożyła na państwa członkowskie dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/128/WE z dnia 21 października 2009 roku ustanawiająca ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów oraz rozporządzenie nr 1107/2009. Unijne przepisy dotyczące integrowanej ochrony roślin znalazły swoje odzwierciedlenie w krajowych aktach prawnych m.in. ustawie z dnia 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin (Dz. U. poz. 455), czy też w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 kwietnia 2013 r. w sprawie wymagań integrowanej ochrony roślin (Dz. U. poz. 505).

Integrowana ochrona roślin jest nowym podejściem do zagadnień związanych ze zwalczaniem najważniejszych organizmów szkodliwych, gdyż jej celem nie jest bezwzględna walka z nimi, ale takie sterowanie ich liczebnością, które do minimum ograniczy ryzyko powstania poważnych strat w plonach. Integrowana ochrona dopuszcza więc występowanie na plantacji wielu agrofagów, które przy małej liczebności nie zagrożą istotnie roślinie uprawnej i dzięki swojej obecności nie spowodują znaczących strat w plonie.
Metody agrotechniczne (tab.1) mają głównie na celu zapobieganie namnażaniu się gatunków szkodliwych, bądź pogorszenie warunków dla ich intensywnego żerowania. Niektóre zabiegi mogą bezpośrednio zwalczać stadia rozwojowe szkodników (orka, bronowanie, podorywki, rozdrabnianie resztek pożniwnych).

Tabela 1. Metody agrotechnicznego ograniczania szkodliwości wybranych szkodników kukurydzy.

Wykorzystanie metody hodowlanej

W integrowanej ochronie kukurydzy szczególne miejsce zajmuje metoda hodowlana, która polega na doborze do uprawy odmian wysoko plonujących, a jednocześnie takich, które są słabiej uszkadzane przez niektóre szkodniki. Metoda ta wykorzystywana jest do obniżania szkodliwości głównie ploniarki zbożówki i omacnicy prosowianki. Informacje na temat podatności dostępnych na rynku mieszańców na szkodniki można znaleźć np. w Listach Opisowych Odmian opracowywanych przez COBORU oraz w katalogach odmianowych firm nasiennych. Wybierając odmianę kukurydzy należy zwrócić również uwagę na jej wczesność (wyrażoną w liczbie FAO), która wpływa na tempo rozwoju roślin. Wykazano, że odmiany wczesne (o liczbie FAO do 220) są z reguły silniej uszkadzane przez omacnicę prosowiankę, ale za to są mniej podatne na ploniarkę zbożówkę. Z kolei odmiany późne (o liczbie FAO powyżej 260) silniej atakuje ploniarka zbożówka, a słabiej omacnica prosowianka. Należy jednak pamiętać, że wśród poszczególnych klas wczesności wyróżnia się odmiany mniej oraz bardziej podatne na szkodniki, stąd też obok cech związanych z ich plonowaniem warto kierować się także cechami odpornościowymi.

Metoda biologiczna

Kukurydza jako jedna z nielicznych roślin rolniczych (obok ziemniaka) może być również chroniona biologicznie. Walka biologiczna jest w tym przypadku skierowana przeciwko omacnicy prosowiance i polega na zastosowaniu biopreparatów zawierających kruszynka (Trichogramma spp.), będącego pasożytem jaj tego gatunku. Kruszynka nanosi się na plantacje kukurydzy poprzez ręczne zawieszanie na liściach zawieszek, za pomocą rozsiewaczy kulek zawierających poczwarki kruszynka, albo za pomocą aparatury agrolotniczej (rozsypywanie z wykorzystaniem samolotów lub wiatrakowców). W zależności od zaleceń producenta biopreparatu wykonuje się od jednej do dwóch, a czasem trzech introdukcji kruszynka. Biopreparaty stosuje się kilka dni po nalocie motyli na plantacje lub natychmiast po wykryciu pierwszych jaj omacnicy na plantacji, co ma miejsce w drugiej połowie czerwca lub w pierwszych dniach lipca. Aby zastosować biopreparat w danym roku należy w okresie od marca do maja złożyć zamówienie w firmach dostarczających kruszynka na krajowy rynek.

Zwalczanie chemiczne

W przypadku dużego zagrożenia ze strony niektórych szkodników do ich zwalczania można zastosować preparaty chemiczne. W integrowanej ochronie roślin szczególnie propagowane są zaprawy nasienne, a także preparaty selektywne. Od roku 2013 obowiązuje jednak co najmniej dwuletni zakaz stosowania w kukurydzy imidachloprydu (z grupy neonikotynoidów), stąd też zostały wycofane z użycia zaprawy nasienne wykorzystywane dotychczas do zwalczania drutowców, pędraków, rolnic i ploniarki zbożówki. Nie ma zatem obecnie w programie ochrony kukurydzy insektycydów skierowanych przeciwko szkodnikom glebowym i rolnicom, stąd też należy walczyć z nimi przy pomocy metod niechemicznych. W chwili obecnej jedynie kilka gatunków można zwalczać za pomocą preparatów chemicznych.
Aktualny wykaz dopuszczonych do stosowania zoocydów w kukurydzy zaprezentowano w tabeli 2.

Tabela 2. Zoocydy przeznaczone do ochrony kukurydzy przed szkodnikami w 2015 r.

Zastosowanie preparatów chemicznych w ramach integrowanej ochrony wymaga nieustannego monitorowania zmian w rejestrze środków ochrony roślin przeznaczonych do ochrony kukurydzy. W razie konieczności wykonania zabiegów należy zwracać uwagę na zawarte w preparatach substancje aktywne, selektywność, maksymalną liczbę zabiegów danego środka w sezonie wegetacyjnym, temperaturę optymalnego działania, wpływ na organizmy pożyteczne (głównie pszczoły) itd.

Monika Górzyńska, Oddział Poświętne
Przyg. A.D.

Źródła:
1. „Metodyka integrowanej ochrony kukurydzy dla producentów”, red. P.K. Bereś, M. Mrówczyński, 2013, Poznań
2. https://bip.minrol.gov.pl/ (wyszukiwarka środków ochrony roślin)