Uprawa bobiku na nasiona

Bobik jest rośliną strączkową cechującą się dużym potencjałem plonowania, na poziomie 3-6 t/ha. Jego nasiona zawierają 26-32% białka ogólnego i dostarczają wysokobiałkowej paszy - zarówno w formie nasion, jak i zielonej masy - oraz zwiększają żyzność gleb wzbogacając je w azot. Bobik jest dobrym przedplonem dla zbóż, zwłaszcza pszenicy ozimej. Ponieważ rozwija silny palowy system korzeniowy sięgający ponad 1m, potrafi pobrać składniki pokarmowe niedostępne dla innych roślin.  

Wymaga gleb żyznych, dobrze uwilgotnionych, o odczynie obojętnym. Ze względu na duże potrzeby wodne, plonuje najlepiej na glebach o wysokiej kulturze. Ma za to małe wymagania co do temperatury.

Uprawa i nawożenie

Przedplonem dla bobiku mogą być różne gatunki, z wyjątkiem motylkowych. Najczęściej uprawia się go po zbożach w 3-4 roku po oborniku. Jako roślina fitosanitarna hamuje rozprzestrzenianie się chorób roślin.
Po zbiorze przedplonu należy wykonać zespół uprawek pożniwnych. Gleby o pH poniżej 5,5 powinno się zwapnować, najlepiej zaraz po zejściu z pola przedplonu, dawką 1,5-3 t/ha CaO. Wyższe dawki wapna stosujemy na gleby cięższe i bardziej kwaśne.
Nawozy fosforowe i potasowe najlepiej zastosować jesienią, przed wykonaniem orki. Nawożenie mineralne zalecane w warunkach produkcyjnych to: 60-120 kg/ha fosforu oraz 80-140 kg potasu (w zależności od kompleksu glebowego i zasobności gleby). Wiosenne zastosowanie nawozów fosforowo-potasowych może powodować opóźnienie siewu, co wpływa negatywnie na rośliny. Bobik jest rośliną intensywnie rosnącą, dlatego na słabszych stanowiskach wymaga zastosowanie startowej dawki azotu 20-30 kg/ha, podawanej przedsiewnie, wiosną.

                                                                                                                  Siew

Należy siać go jak najwcześniej, jeżeli tylko stan gleby na to pozwoli. Wcześniej wysiane nasiona dają pewność, że roślina będzie lepiej ukorzeniona i lepiej zawiąże strąki, które równomiernie dojrzeją. Okres wschodzenia nasion trwa 3-4 tygodnie, kiełkują w temperaturze 3-4oC i znoszą wiosenne przymrozki do -8oC.
Termin siewu przypada na drugą dekadę marca lub początek kwietnia. Wczesny termin sprzyja dobremu rozwojowi systemu korzeniowego, co zmniejsza podatność roślin na suszę i umożliwia ich szybką jarowizację. Głębokość siewu bobiku powinna wynosić 8 cm na glebach zwięzłych i 10 cm na lżejszych, a rozstawa rzędów 15-25cm. Obsadę należy dostosować do odmiany - dla odmian niesamokończących wynosi ona 45-50 szt./m2, a dla odmian samokończących 55-60 szt./m2.
Bobik ma wysoką masę tysiąca nasion i orientacyjna ilość wysiewu (w zależności od MTN) wyniesie 220-300 kg/ha. Rośliny bardziej zagęszczone nie wytworzą strąków dolnego i środkowego piętra, co obniży plon.
Materiał siewny powinien być wysokiej jakości. Bezpośrednio przed siewem należy wykonać szczepienie nasion Nitraginą zawierające bakterie brodawkowe Rhizobium.

                                                                                                   Zwalczanie chwastów

Ochrona plantacji przed zachwaszczeniem jest ważnym warunkiem uzyskania wysokich plonów. Dość skutecznym i tanim zabiegiem jest przedsiewne i posiewne bronowanie zasiewów. Wpływa ono korzystnie na przewietrzenie gleby i stwarza dobre warunki do wytworzenia brodawek korzeniowych. Bronowanie plantacji należy przeprowadzić w okresie od siewu do początku wschodów, co 5-7 dni, po rozwinięciu 1-2 liści oraz przy wysokości roślin około 10 cm.
Chemiczne zwalczanie chwastów można stosować po siewie i w czasie początkowego rozwoju roślin. Skuteczność działania herbicydów doglebowych zależy od rodzaju zachwaszczenia, wilgotności gleby i przebiegu pogody. Po ich zastosowaniu nie należy bronować pola. Dobór środków chwastobójczych - zgodnie z zaleceniami i preparatami zarejestrowanymi do stosowania w uprawie bobiku.

Szkodniki i choroby

   Do najważniejszych i najczęściej występujących szkodników bobiku należą:
- oprzędziki, które pojawiają się zaraz po wschodach; dorosłe owady uszkadzają blaszki liściowe, natomiast larwy niszczą brodawki korzeniowe roślin;
- mszyce, których nasilenie występowania przypada na czerwiec, w okresie zawiązywania pąków kwiatowych do wykształcania strąków; bezpośrednie skutki żerowania mszyc są widoczne w postaci osłabienia i zahamowania wzrostu roślin, więdnięcia i opadania kwiatów oraz zmniejszenia ilości zawiązanych strąków;
- strąkowiec bobowy jest szkodnikiem trudnym do zwalczania, ponieważ chrząszcze pojawiają się już w momencie kwitnienia; samice składają jaja na zawiązywanych strąkach, a larwy wgryzają się do nich i żerują wewnątrz nasion - może to obniżyć plon nasion o 20%.
Największe szkody na plantacji bobiku wyrządzają grzyby z rodzaju FUSARIUM powodujące następujące choroby:
- czekoladowa plamistość jest jedną z groźniejszych chorób, występuje na liściach i strąkach; porażenie strąków może powodować ich pękanie i obsypywanie się nasion; rozwojowi choroby sprzyja nadmiar wilgoci, wysoka temperatura, gęsty siew, niskie pH oraz deficyt fosforu i potasu;
- askochytoza bobiku to choroba, która przenosi się wraz z nasionami, poraża liście, łodygi, strąki oraz nasiona;
- rdza bobiku objawia się żółtawymi plamkami na roślinie; w późniejszym okresie silnie poraża rośliny, które stopniowo żółkną i przedwcześnie zamierają; plantację należy opryskiwać zapobiegawczo, lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów choroby w postaci plam.
Chemiczną ochronę przeciwko szkodnikom i chorobom należy stosować zgodnie z dopuszczonymi środkami do obrotu.

                                                           Zbiór

Bobik bez problemu można zbierać kombajnem, gdyż dojrzewa stosunkowo równomiernie. Termin zbioru przypada w sierpniu, gdy ściemnieje około 80% strąków, a zawartość wody w nasionach będzie wynosiła 30%. Dobrze prowadzona plantacja bobiku nie wymaga desykacji.

Urszula Pawlikowska, MODR Oddział Radom
Przyg. A.D.

Źródła:
1. Uprawa roślin strączkowych w Polsce, praca zbiorowa, Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA, Warszawa 2013,
2. www.hr-strzelce.pl,
3. Bobik na najlepsze gleby, Jacek Daleszyński, Top Agrar Polska 12/2014.