Uprawa gryki w gospodarstwie ekologicznym

Gryka pochodzi z północnych Indii. W Polsce uprawiana jest głównie we wschodniej części kraju na glebach lżejszych oraz częściowo w rejonach zachodnich i północno-zachodnich. Z jej nasion pozyskuje się dietetyczną kaszę, która składem chemicznym przypomina zboża, lecz nie zawiera glutenu.

Natomiast słoma, plewy i zielonka używane są jako pasza dla zwierząt. Lecznicze właściwości prażonej łuski z nasion gryki wykorzystuje się do wypełniania materacy i poduszek (zatrzymuje rozwój szkodliwych mikroorganizmów), które polecane są dla alergików i niemowląt.
Z kolei w przemyśle farmaceutycznym gryka stanowi surowiec do otrzymywania rutyny. Jest też bardzo dobrym pożytkiem dla pszczół i dlatego często uprawia się ją jako roślinę miododajną.
Ze względu na duże zalety agrotechniczne gryka polecana jest do uprawy w systemie rolnictwa ekologicznego. Główne jej zalety to: ochrona gleby przed erozją, działanie fitosanitarne na glebę (zwalcza nicienie) i ograniczenie działania szkodników glebowych np. rolnic, pędraków. Cechuje ją też zdolność przyswajania azotu i fosforu z gleby. Jest odporna na szkodniki i choroby, a jednocześnie wykazuje niską wrażliwość na warunki glebowe. Jest też mało wrażliwa na zachwaszczenie roli, ponieważ po wzejściu szybko rośnie, zakrywa międzyrzędzia i zagłusza chwasty - nawet perz. Gryka może być również uprawiana jako roślina w poplonie, szczególnie na słabszych glebach.

                                                        Wymagania klimatyczno-glebowe
Gryka jest rośliną  ciepłolubną i do kiełkowania potrzebuje gleby ogrzanej do 10oC. Najlepiej rozwija się kiedy temperatura powietrza wynosi około 20oC. Ponieważ jest rośliną zapylaną głównie przez pszczoły, bo aż w 80-90%, stąd podczas jej kwitnienia dużą rolę odgrywają dogodne czynniki pogodowe sprzyjające oblotom pszczół. Gryka ma bardzo duże wymagania wodne. Największe zapotrzebowanie na wodę występuje okresie kwitnienia i tworzenia nasion. Jest również wrażliwa na silne wiatry, które mogą przyczynić się do wysypu nasion. Uprawia się ją na glebach lżejszych, klasy średniej i słabej. Najkorzystniejsze są te o odczynie lekko kwaśnym do obojętnego.
                                                                  Stanowisko
Gryka nie jest zbyt wymagająca pod względem przedplonu. Uprawia się ją najczęściej po zbożach, na glebach średnich i słabszych, o dobrej kulturze, unikając zbyt suchych lub podmokłych.
Uprawa roli pod grykę jest podobna jak pod zboża jare. Wszelkie uprawki pożniwne, orkę przedzimową czy orkę zimową (w zależności od przedplonu) należy wykonać terminowo i prawidłowo, co wiąże się z utrzymaniem odpowiedniej wilgotności gleby i unikaniem jej przesuszenia.
Ze względu na dobrze rozwinięty system korzeniowy roślina dobrze pobiera zawarte w glebie składniki pokarmowe. Przy uprawie ekologicznej należy nawozić ją obornikiem, ale nie przekraczać dawki
40 t/ha.

                                                                Zasady uprawy

Ponieważ jest rośliną ciepłolubną, należy ją wysiewać między 10 a 20 maja, po przymrozkach, kiedy wierzchnia warstwa gleby osiągnie temperaturę 8-10oC. Głębokość siewu zależy od jakości gleby. Na glebach zwięźlejszych i wilgotniejszych zaleca się wysiewać nasiona na głębokość 2-3 cm, zaś na lżejszych i suchych glebach – do 5 cm. Ilość wysiewu nasion to około 45–55 kg nasion/ha w uprawie w szerokie międzyrzędzia (45–50 cm między rzędami) i około 80–90 kg/ha w uprawie w wąskie międzyrzędzia (12 cm między rzędami).
Uprawa w szerokich międzyrzędziach pozwala na lepsze zawiązywanie nasion i wyższe plony, wymaga jednak częściej wykonywanych zabiegów pielęgnacyjnych, szczególnie odchwaszczania.    
Jeśli grykę uprawiamy jako poplon na paszę, wówczas można ją wysiewać do końca lipca.

                                                               Pielęgnacja i zbiór

Gryka polecana jest do upraw w gospodarstwach ekologicznych, ze względu na wysoką odporność przed chorobami i grzybami oraz dużą wrażliwość na herbicydy. Nie zarejestrowano jeszcze środków, które mogłyby zwalczać występujące w niej chwasty. W razie konieczności można to robić mechanicznie bronując poprzecznie pole przed wschodami.                     
Kwitnie dość długo i dojrzewa nierównomiernie. Zbiór powinien nastąpić, kiedy 70–75% nasion jest już brązowych i dojrzałych, ale jeszcze nie opadają. Opóźnienie zbioru powoduje stratę części plonu właśnie wskutek osypywania się nasion. Zebrane ziarno powinno być dosuszone, a podczas przechowywania systematycznie przewietrzane.
Krystyna Berkowska
Oddział Ostrołęka
Źródła:
1. Szczegółowa uprawa roślin, J. Herse, PWN, Warszawa 1982
2. Uprawa roślin, Z. Hryncewicz, PWRiL, Warszawa 1980
3. www.uprawyekologiczne.pl

Przygotował A.D.