22 571 61 00
Pogoda 
e-usługi
strefa doradcy
Jak przechować zebrany plon?
Obecna koniunktura na rynku zbóż świadczy o tym, że w Polsce mamy do czynienia z rynkiem pośrednika a nie producenta. Wielu rolników zmuszonych jest więc do przechowywania plonu we własnym gospodarstwie przez dłuższy czas.
Ale zboże do przechowywania należy odpowiednio przygotować - właściwe czyszczenie i suszenie powinno być podstawową czynnością. Jeśli dysponujemy silosem zbożowym sytuacja jest łatwiejsza, natomiast jeżeli przechowywanie odbywa się w systemie podłogowym wymaga to od nas znacznie większej uwagi i większego nakładu pracy. Czyszczenie ziarna polega na oddzieleniu od niego piachu, nasion chwastów, nasion niedorozwiniętych, uszkodzonych oraz resztek słomy, niedomłotów, itp. Potem ziarno należy osuszyć. I dopiero tak przygotowany plon może być przechowywany.
Magazynowane ziarno oddycha zużywając tlen, a wytwarzając dwutlenek węgla, wodę i ciepło. Ponieważ w wyniku oddychania zboże traci suchą masę, proces ten powinien przebiegać jak najwolniej. Wiadomo, że intensywność oddychania rośnie wraz ze wzrostem temperatury i wilgotności ziarna. Mają też na to wpływ mikroorganizmy znajdujące się na powierzchni ziarna (ich różnorodność i ilość zmienia się w czasie w zależności od warunków składowania). Wraz ze wzrostem temperatury i wilgotności przekraczającej 12-13% zwiększa się ryzyko wystąpienia szkodników oraz porażenia pleśniami i - co najważniejsze - ryzyko utraty zdolności kiełkowania.
Często efekt ten potęgowany jest przez zjawisko zagrzewania ziarna, które powstaje w wyniku naturalnej cyrkulacji powietrza i wilgotności w tak dużej masie. Jeżeli nie będziemy odpowiednio kontrolować tego procesu, dojdzie do poważnych zniszczeń. Sytuacja taka może się zdarzyć nawet wtedy, gdy temperatura ziarna wynosi 15 oC i jego początkowa wilgotność 12%.
Rozróżniamy dwa rodzaje tego procesu: grzanie mokre i grzanie suche.
Z grzaniem mokrym mamy do czynienia gdy wilgotność ziarna jest wyższa niż 15% - wówczas jest ono spotęgowane poprzez wzrost aktywności grzybów bytujących na ziarnie, które wytwarzają dodatkowe ciepło i wilgoć.
Suche grzanie występuje w przypadku wilgotności poniżej 15% i powodowane jest przez owady i roztocza, których nagromadzenie powoduje wzrost wilgotności i aktywności grzybów, co z kolei stwarza warunki do rozmnażania szkodników.
Jeżeli procesy samozagrzewania nie zostaną powstrzymane, nastąpi systematyczne podnoszenie wilgotności materiału do 18-20%.
Rozwój grzybni jest trudny do zauważenia w początkowej jego fazie. Oznaką jest nieprzyjemny zapach stęchlizny. Ziarno traci jakąkolwiek wartość konsumpcyjną (również paszową) oraz zdolność kiełkowania. Znajdują się w nim szkodliwe dla zdrowia mykotoksyny, czyli produkty przemiany materii grzybów. Mają one negatywny wpływ na układ odpornościowy, ośrodkowy układ nerwowy i kościec. Mąka wyprodukowana z takiego ziarna w wyniku rozkładu w nim glutenu i tłuszczu ma gorzki smak.
Zjawisko grzania można zminimalizować poprzez wentylację suchym i zimnym powietrzem lub przez przemieszanie ziarna. Jeżeli jednak wystąpi, najlepiej zboże przeczyścić i podsuszyć, a w przypadku pojawienia się insektów - zastosować fumiganty.
Do przechowywania zboża w krótkim okresie można zastosować warunki hermetyczne. Brak dostępu powietrza powoduje wzrost stężenia dwutlenku węgla. Przy jednoczesnym utrzymywaniu odpowiednio niskiej temperatury zahamowany zostaje rozwój grzybów. Ma to jednak ujemny wpływ na jakość ziarna. Ziarno w sposób hermetyczny może być przechowywane tylko do trzech lat.
Zalecenia dla rolników
Na podstawie obserwacji jakości ziarna dokonanych w przechowalniach można sformułować następujące zalecenia dla producentów ziarna zbóż:
Po zwiezieniu ziarna z pola należy niezwłocznie ocenić jego wilgotność oraz stan zanieczyszczenia.
Jeżeli wilgotność przekracza 14,5 % (wg normy) materiał należy dosuszyć i schłodzić do wymaganych parametrów (wilgotność poniżej 14,5% i temperatura po schłodzeniu poniżej 20 oC).
Planując długookresowe przechowywanie ziarna, należy obniżyć jego wilgotność poniżej 14%.
Jeżeli ziarno jest nadmiernie zanieczyszczone, należy je poddać czyszczeniu za pomocą aspiratorów lub wialni. Następnie należy je dosuszyć i schłodzić.
Podczas przechowywania konieczna jest kontrola temperatury i ocena wizualna ziarna.
W przypadku wzrostu temperatury ziarna w czasie przechowywania, materiał należy niezwłocznie poddać przewietrzaniu (aktywna wentylacja).
Przegrzanie ziarna, nawet nie skutkujące jego porażeniem pleśniami czy szkodnikami, może powodować znaczne obniżenie tego parametru, czego następstwem jest przeklasyfikowanie go do ziarna paszowego.
Podczas przechowywania należy kontrolować powierzchnię ziarna w silosie (powierzchniowe zawilgocenie) w celu wyeliminowania ewentualnych uszkodzeń konstrukcji silosu.
W celu utrzymania wyrównanej temperatury ziarna należy regularnie (biorąc pod uwagę odpowiednie warunki atmosferyczne - zwłaszcza niską wilgotność powietrza zewnętrznego) prowadzić proces przewietrzania całej masy materiału. Zapewnienie jednakowej temperatury ziarna zapobiega niekontrolowanym zmianom jego wilgotności.
Z chwilą wstąpienia Polski do UE obowiązuje interwencyjny skup zboża. Ziarno, które nie spełnia przyjętych norm dla danego gatunku i odmiany nie zostanie skupione, albo też rolnik uzyska jedynie minimalną cenę za swój towar.
Danuta Gołaszewska
Oddział w Ostrołęce
Źródło:
www.ihar.edu.pl/przechowywanie_ziarna_zboz.php - dr inż. Lesław Janowicz
Wiadomości Rolnicze Polska Nr 09/2008
Magazynowane ziarno oddycha zużywając tlen, a wytwarzając dwutlenek węgla, wodę i ciepło. Ponieważ w wyniku oddychania zboże traci suchą masę, proces ten powinien przebiegać jak najwolniej. Wiadomo, że intensywność oddychania rośnie wraz ze wzrostem temperatury i wilgotności ziarna. Mają też na to wpływ mikroorganizmy znajdujące się na powierzchni ziarna (ich różnorodność i ilość zmienia się w czasie w zależności od warunków składowania). Wraz ze wzrostem temperatury i wilgotności przekraczającej 12-13% zwiększa się ryzyko wystąpienia szkodników oraz porażenia pleśniami i - co najważniejsze - ryzyko utraty zdolności kiełkowania.
Często efekt ten potęgowany jest przez zjawisko zagrzewania ziarna, które powstaje w wyniku naturalnej cyrkulacji powietrza i wilgotności w tak dużej masie. Jeżeli nie będziemy odpowiednio kontrolować tego procesu, dojdzie do poważnych zniszczeń. Sytuacja taka może się zdarzyć nawet wtedy, gdy temperatura ziarna wynosi 15 oC i jego początkowa wilgotność 12%.
Rozróżniamy dwa rodzaje tego procesu: grzanie mokre i grzanie suche.
Z grzaniem mokrym mamy do czynienia gdy wilgotność ziarna jest wyższa niż 15% - wówczas jest ono spotęgowane poprzez wzrost aktywności grzybów bytujących na ziarnie, które wytwarzają dodatkowe ciepło i wilgoć.
Suche grzanie występuje w przypadku wilgotności poniżej 15% i powodowane jest przez owady i roztocza, których nagromadzenie powoduje wzrost wilgotności i aktywności grzybów, co z kolei stwarza warunki do rozmnażania szkodników.
Jeżeli procesy samozagrzewania nie zostaną powstrzymane, nastąpi systematyczne podnoszenie wilgotności materiału do 18-20%.
Rozwój grzybni jest trudny do zauważenia w początkowej jego fazie. Oznaką jest nieprzyjemny zapach stęchlizny. Ziarno traci jakąkolwiek wartość konsumpcyjną (również paszową) oraz zdolność kiełkowania. Znajdują się w nim szkodliwe dla zdrowia mykotoksyny, czyli produkty przemiany materii grzybów. Mają one negatywny wpływ na układ odpornościowy, ośrodkowy układ nerwowy i kościec. Mąka wyprodukowana z takiego ziarna w wyniku rozkładu w nim glutenu i tłuszczu ma gorzki smak.
Zjawisko grzania można zminimalizować poprzez wentylację suchym i zimnym powietrzem lub przez przemieszanie ziarna. Jeżeli jednak wystąpi, najlepiej zboże przeczyścić i podsuszyć, a w przypadku pojawienia się insektów - zastosować fumiganty.
Do przechowywania zboża w krótkim okresie można zastosować warunki hermetyczne. Brak dostępu powietrza powoduje wzrost stężenia dwutlenku węgla. Przy jednoczesnym utrzymywaniu odpowiednio niskiej temperatury zahamowany zostaje rozwój grzybów. Ma to jednak ujemny wpływ na jakość ziarna. Ziarno w sposób hermetyczny może być przechowywane tylko do trzech lat.
Zalecenia dla rolników
Na podstawie obserwacji jakości ziarna dokonanych w przechowalniach można sformułować następujące zalecenia dla producentów ziarna zbóż:
Po zwiezieniu ziarna z pola należy niezwłocznie ocenić jego wilgotność oraz stan zanieczyszczenia.
Jeżeli wilgotność przekracza 14,5 % (wg normy) materiał należy dosuszyć i schłodzić do wymaganych parametrów (wilgotność poniżej 14,5% i temperatura po schłodzeniu poniżej 20 oC).
Planując długookresowe przechowywanie ziarna, należy obniżyć jego wilgotność poniżej 14%.
Jeżeli ziarno jest nadmiernie zanieczyszczone, należy je poddać czyszczeniu za pomocą aspiratorów lub wialni. Następnie należy je dosuszyć i schłodzić.
Podczas przechowywania konieczna jest kontrola temperatury i ocena wizualna ziarna.
W przypadku wzrostu temperatury ziarna w czasie przechowywania, materiał należy niezwłocznie poddać przewietrzaniu (aktywna wentylacja).
Przegrzanie ziarna, nawet nie skutkujące jego porażeniem pleśniami czy szkodnikami, może powodować znaczne obniżenie tego parametru, czego następstwem jest przeklasyfikowanie go do ziarna paszowego.
Podczas przechowywania należy kontrolować powierzchnię ziarna w silosie (powierzchniowe zawilgocenie) w celu wyeliminowania ewentualnych uszkodzeń konstrukcji silosu.
W celu utrzymania wyrównanej temperatury ziarna należy regularnie (biorąc pod uwagę odpowiednie warunki atmosferyczne - zwłaszcza niską wilgotność powietrza zewnętrznego) prowadzić proces przewietrzania całej masy materiału. Zapewnienie jednakowej temperatury ziarna zapobiega niekontrolowanym zmianom jego wilgotności.
Z chwilą wstąpienia Polski do UE obowiązuje interwencyjny skup zboża. Ziarno, które nie spełnia przyjętych norm dla danego gatunku i odmiany nie zostanie skupione, albo też rolnik uzyska jedynie minimalną cenę za swój towar.
Danuta Gołaszewska
Oddział w Ostrołęce
Źródło:
www.ihar.edu.pl/przechowywanie_ziarna_zboz.php - dr inż. Lesław Janowicz
Wiadomości Rolnicze Polska Nr 09/2008
