Szkodniki w uprawie zbóż
Do najczęstszych szkodników zbóż możemy zaliczyć drutowce, rolnice, lenie, miniarki, skrzypionki, pryszczarka zbożowca, ploniarkę zbożówkę i mszyce.
Drutowce - to najgroźniejsze szkodniki zbóż. Osiągają długość 25 mm, a ich ciało jest walcowate lub spłaszczone, barwy żółtej lub brązowej. Skóra pokrywająca ciało larwy jest gruba oraz twarda i prawdopodobnie od tych cech wzięła się nazwa „drutowce". Rozwój tych owadów odbywa się w glebie i trwa od 4 do 5 lat. Najbardziej szkodliwe dla zbóż są formy znajdujące się w trzecim i czwartym roku rozwoju. Larwy osiągają wtedy długość od 15 do 20 mm i to one uszkadzają korzenie oraz nasady łodyg zbóż. Młode rośliny więdną wówczas i zasychają, a starsze nie giną wprawdzie, lecz przestają rosnąć.
W największych ilościach drutowce występują na trwałych użytkach zielonych. Przeznaczając je pod uprawę zbóż, należy więc przeprowadzić kontrolę gleby. Jeśli na powierzchni 1m2 znajdziemy przeciętnie ponad 10 drutowców, należy glebę opylić środkami chemicznymi. Szkodnik ten jest bardzo wrażliwy na brak wody w glebie i suszę. Wczesna podorywka wykonywana w dni suche i gorące skutecznie niszczy drutowce.
Rolnice - to motyle o rozpiętości skrzydeł od 40 do 45mm. Mają szarobrunatne ubarwienie o jaśniejszych tylnych skrzydłach. Dorosłe osobniki latają od połowy maja do połowy lipca, a od połowy sierpnia do października samice składają jaja. Larwy rolnic są nagie i żerują najczęściej w nocy. Młode gąsienice żerują już w nadziemnych częściach roślin, a starsze kryją się w glebie, gdzie uszkadzają kiełkujące zboże. Do czynników sprzyjających rozwojowi rolnic zaliczyć możemy wczesne, suche i ciepłe wiosny, całe lato, suche jesienie oraz mroźne i śnieżne zimy.
Lenie - to muchówki o umiarkowanym owłosieniu i krępym ciele barwy czarnej. Posiadają średniej długości, grube, wieloczłonowe czułki oraz grube nogi z kolcami na przednich goleniach. Zboża uszkadzają postacie larwalne żerujące wczesną wiosną, po przezimowaniu. Larwy podgryzają korzenie. Zaatakowane rośliny słabiej rosną i żółkną, a przy masowych pojawieniach się szkodnika więdną i zamierają. Pola zaatakowane przez larwy leni należy intensywnie wapnować i zastosować w uprawie głęboką orkę jesienną oraz podorywkę.
Mszyce - to niewielkie owady o długości od 1,5 do 3 mm, różnie zabarwione, w zależności od gatunku. Skrzydła są błoniaste, a ich pierwsza para jest znacznie większa od drugiej. Dorosłe postacie jak i larwy wysysają soki ze zbóż czego skutkiem jest więdnięcie i zasychanie młodych roślin. Aby ograniczyć występowanie mszyc powinniśmy prawidłowo wykonywać podorywkę i orkę zimową, oraz wykaszać trawy na miedzach i przydrożach niszcząc zimujące jaja.
Miniarki - od niedawna możemy obserwować ich zwiększoną szkodliwość. Są to drobne muchówki, będące w okresie larwalnym wewnętrznymi pasożytami liści zbóż. Każda z larw uszkadza po jednym liściu, wygryzając w nim korytarze. Gdy uszkodzenie jest duże, zasycha cała blaszka liściowa.
Pryszczarek zbożowiec - jest szkodnikiem należącym do muchówek. Jego larwy powodują zniszczenia wysysając soki ze zbóż. Są wielkości od 2 do 2,5 mm, żółte lub pomarańczowo - czerwone bez nóżek. Na jednym zawiązku można spotkać około 6 larw. Wnikają one do pochwy liściowej, a następnie wędrują w dół źdźbła i zaczynają żer powyżej węzła na źdźble. Wczesnym objawem żerowania są wypukłe pochwy liściowe uszkodzonego źdźbła. Następstwem zaś niedorozwinięte rośliny, albo osiągające przedwczesną dojrzałość oraz niewypełnione ziarno. Pojawienie się tego szkodnika obserwujemy szczególnie w latach o wysokiej wilgotności.
Skrzypionki - to chrząszcze z rodziny stonkowatych. Osiągają długość 5 mm, są zielonkowate lub niebieskawe, ciało mają wydłużone a czułki długie i nitkowate. Zimują w ściółce i korzeniowych częściach roślin. Postacie dorosłe wiosną prowadzą żer uzupełniający na liściach zbóż i traw. Larwy odżywiają się miękiszem zdrapując go wzdłuż nerwów liści. Prowadzi to do powstania białych plam podłużnych i dziur w liściach a u roślin młodych występuje nadmierne krzewienie. Skrzypionki pojawiają się w zbożach od lipca do jesieni.
Ploniarka zbożówka - to dorosła muchówka mająca 2 mm długości, lśniąco czarne ciało, czerwone oczy i brązowo - żółte odnóża. Pojawienie się pierwszego pokolenia obserwujemy już od końca czerwca. Do sierpnia występuje pokolenie letnie, a od sierpnia do końca października pokolenie jesienne. Larwy pierwszego i drugiego pokolenia niszczą młode zasiewy, a larwy drugiego pokolenia niszczą także zawiązki ziaren. Każda z nich uszkadza w zbożach zawsze tylko jeden pęd, a jej rozwój trwa od 20 do 30 dni. Efektem żerowania larw jest ograniczenie powierzchni asymilacyjnej liści, skrócenie kłosów oraz mniejsza liczba ziaren w kłosie.
Agnieszka Płoskońska
MODR w Warszawie
Odział Radom
Źródła:
IHAR- Ochrona zbóż przed szkodnikami
Szkodniki roślin uprawnych M. Bujalski, J. Nowacki
Zboża wysokiej jakości - poradnik dla producentów