Choroby zbóż przenoszone przez glebę i ziarno

Opłacalność uprawy zbóż w ostatnich dwóch latach stanęła pod dużym znakiem zapytania. Duży spadek cen - zwłaszcza po ostatnich żniwach - sprawił, że rolnicy zadają sobie pytanie: co robić? Aby plony przynosiły zysk a jednocześnie zbierane zboże było dobrej jakości, przede wszystkim musi być wolne od chorób.

Ważnym aspektem jest też duży udział zbóż w zasiewach, na dzień dzisiejszy stanowi on ponad 70 proc. areału gruntów rolnych, co rzecz jasna nie sprzyja zdrowotności. W dodatku w wielu gospodarstwach uprawiających zboża w sposób intensywny, preparaty zwalczające choroby dobiera się nieprawidłowo a rolnicy często wykonują oprysk dopiero w czasie wystąpienia choroby, gdy jest już na to za późno.

***

Zacznijmy więc od samego początku, czyli do zaprawiania ziarna. Jest ono jedynym sposobem zapobiegania i zwalczania chorób przenoszonych wraz z ziarnem oraz porażających zboża już podczas kiełkowania. Nie ma możliwości zwalczania ich podczas wegetacji zbóż, dlatego należy zaprawiać wszystkie zboża - także żyto i pszenżyto.

Choroby zwalczane dzięki zaprawianiu ziarna to m.in.: zgorzele siewek, zgorzel podstawy źdźbła i korzeni, zgorzel podstawy źdźbła, pleśń śniegowa, pałecznica zbóż i traw. Występują one czasem już od początku wegetacji i powodują w efekcie np. przerzedzenie wschodów, słabe zimowanie a później przedwczesne bielenie kłosów, wyleganie zbóż, obniżenie Masy Tysiąca Ziarn, śniecie (cuchnąca, karłowa), głownie (pylące, zwarta, źdźbłowa), pasiastość liści jęczmienia - ujawniające się zwykle dopiero w pełni wegetacji roślin lub przy zbiorze, a powodujące duże straty w jakości i wysokości plonu.

Tabela 1. Przykładowe zaprawy dla zbóż

***

Właśnie rusza wegetacja roślin, w kwietniu zboża zakończą krzewienie i strzelą w źdźbło. Początek fazy strzelania w źdźbło jest okresem niebezpiecznym pod względem zdrowia roślin - wtedy właśnie zaczynają się infekcje wielu grzybów.

Prawidłowe i skuteczne zwalczanie chorób wywoływanych przez grzyby wymaga doboru właściwego fungicydu, zarówno pod względem zwalczanych chorób, panujących warunków pogodowych, jak i użycia go w odpowiedniej dawce i terminie. Zanim zastosuje się określony środek na polu, trzeba bardzo dokładnie zapoznać się z jego etykietą-instrukcją stosowania, żeby sprawdzić spektrum zwalczanych chorób, terminy jego stosowania, dawkowanie i inne zalecenia - np. dotyczące prewencji czy karencji.

Bardzo poważnym problemem przy zwalczaniu fuzarioz jest odporność grzybów na fungicydy. Standardowe, dzikie typy tych grzybów, bardzo często w ogóle już nie występują w przyrodzie. Wskutek mutacji na niektóre ich gatunki do niedawna skuteczne środki ochrony roślin przestały działać, na inne wciąż jeszcze działają, ale w znacznie zwiększonej dawce niż do tej pory. Na przykład w przypadku septoriozy, która szybko mutuje, obowiązuje zasada, aby każdą substancję aktywną w miarę możliwości stosować tylko raz.

Bardzo istotny jest także dobór preparatów, które w swoim składzie zawierają związki czynne wciąż skutecznie zwalczające choroby grzybowe oraz stosowanie ich zgodnie ze strategią zapobiegającą wykształcaniu się na nie odporności ze strony patogenów grzybowych.

Tabela 2: Przykładowe fungicydy do zwalczania  chorób grzybowych.

***

Wymienione środki ochrony roślin  stanowią  podstawę w podejmowaniu decyzji dotyczących ochrony przed chorobami, przy jednoczesnej lustracji pól (minimum 2- 3 razy w tygodniu od fazy 29-32), obserwacji prognozy pogody, a także trafnej diagnozie i ocenie zagrożenia przez poszczególne patogeny. Dopiero po ocenieniu zagrożenia dobieramy właściwe preparaty, ich dawkę, a także termin wykonania zabiegu. W obecnej sytuacji  tylko profesjonalne podejście gwarantuje nam wysoką skuteczność zwalczania chorób. Odpowiednia staranność prowadzonych działań pozwoli Państwu uzyskać wysoki plon ziarna o bardzo dobrych parametrach technicznych, biochemicznych i biologicznych.

Krzysztof Rzewuski

MODR w Warszawie

Oddział Siedlce

Przyg. A.D.