Choroby bydła wywołane nieprawidłowym żywieniem

Liczba chorób spowodowanych nieprawidłowym żywieniem bydła stale wzrasta. Jest to związane ze wzrostem wydajności mleka uzyskiwanego od krowy, a sięgającej rocznie do 10000 -11000 kilogramów. Tak wysoka wydajność oznacza, że organizm krowy pracuje na najwyższych obrotach. A skoro tak, to musi otrzymywać właściwe składniki odżywcze podawane we odpowiednich proporcjach i odpowiednim czasie. Każda zmiana warunków panujących w żwaczu może przyczynić się do zmniejszenia przyswajalności niektórych z nich, w tym minerałów i witamin.
Poprzez przestrzeganie określonych zasad żywienia możemy uniknąć negatywnych skutków powodujących pogorszenie zdrowia zwierząt , obniżenia płodności oraz zmniejszenia wydajności.

Do najczęściej występujących chorób wynikających z nieprawidłowego żywienia możemy zaliczyć:

Porażenie poporodowe - występuje zwykle w ciągu pierwszych dni po wycieleniu. Jest chorobą wynikającą z niedoboru wapnia lub nieprawidłowego stosunku wapnia do fosforu. Aby ograniczyć występowanie porażenia, należy w okresie zasuszenia spełnić następujące warunki:

- przed porodem podawać mieszankę mineralną, w której stosunek wapnia do fosfor wynosi 0,8 do 1. Spowoduje to uruchomienie rezerw wapnia z kości.

- zachować równowagę kationowo-anionową.

- ograniczyć podawanie sodu, czego dodatkowym efektem będzie przeciwdziałanie obrzękowi wymienia po porodzie. Celem zmniejszenia ilości potasu ograniczamy udział pasz objętościowych takich jak zielonki i kiszonki z roślin motylkowych i liści buraczanych.

- przed wycieleniem możemy podać do żwacza wapń.

Tężyczka pastwiskowa - jest spowodowana niedoborem lub upośledzonym wchłanianiem magnezu. Sprzyjają jej także nadmiar potasu w roślinach oraz niedobór węglowodanów. Choroba ta powoduje obniżenie laktacji, wychudzenie i mniejsze pobierania paszy przez krowę co doprowadza do jej śmierci. Najważniejszym środkiem zapobiegawczym jest prawidłowe żywienie przygotowawcze przed rozpoczęciem okresu wypasu oraz prawidłowe zbilansowanie dawki pod względem energetycznym.

Ketoza - to choroba przemiany materii występująca najczęściej w ciągu pierwszych ośmiu tygodni laktacji. Główną przyczyną jest niedobór energii. Powstają wtedy zaburzenia energetyczne, które prowadzą do gromadzenia nadmiernych ilości związków ketonowych we krwi i w innych tkankach. Następstwem są: utrata apetytu, pogorszenie kondycji, objawy nerwowe, a wydychane powietrze i mleko mają zapach owoców .

W szybkim rozpoznaniu choroby pomaga kontrola zawartości ciał ketonowych w moczu przy użyciu ketotestów. U krów z podwyższoną zawartością ciał ketonowych zaleca się stosowanie glikolu propylenowego w ilości 100-250 gram dziennie. Profilaktycznie podawanie glikolu powinno rozpocząć się w ostatnim tygodniu przed wycieleniem. Ryzyko wystąpienia ketozy zmniejsza też podawanie krowom niacyny od 3 tygodnia przed wycieleniem w ilości 6 gram na sztukę dziennie.

Kwasica - to gwałtowne obniżenie pH żwacza na skutek nieprawidłowego doboru pasz.

Do pasz wpływających na obniżenie pH żwacza zaliczamy: liście buraczane, mieszanki treściwe ziarna zbóż, pasze nadpsute, wywar zbożowy oraz skarmianie zbyt mokrą sianokiszonką.

Natomiast na podwyższenie pH dobry wpływ mają siano łąkowe, słoma oraz kiszonka z traw i motylkowych.

Kwasica może występować w formie ostrej i utajonej kwasicy metabolicznej. Jej skutkami są: zmniejszenie produkcji mleka, zaburzenia w płodności, zmniejszony apetyt, zmniejszenie odporności, przemieszczenie trawieńca, ochwat i wrzody na racicach. W ostrych przypadkach występuje chroniczny ochwat, niskie spożycie paszy, lekka biegunka, kaszel, kulawizna i krwawienie z nosa.

Chcąc zapobiec tej chorobie należy przede wszystkim pamiętać, ze krowa jest przeżuwaczem i oprócz pasz treściwych musi otrzymać niezbędną ilość pasz włóknistych. Zadawane jej pasze treściwe nie mogą być zbyt rozdrobnione i muszą być podawane (przy większych ilościach) często tzn. 3-4 razy dziennie. Do tego należy zwierzęta stopniowo przyzwyczajać. Niestety, tej choroby nie można leczyć , można jej tylko zapobiegać.

Mastitis - przyczyną wystąpienia może być obniżenie odporności gruczołu mlekowego wywołane błędami żywieniowymi i nieregularne pojenie. Na odporność gruczołu mlekowego duży wpływ wywiera zawartość w karmie witaminy A i beta-karotenu. Ich niedobór powoduje rogowacenie nabłonków oraz ułatwia wnikanie mikroorganizmów chorobotwórczych .

Zatrzymanie łożyska - występuje przy niedoborze białka, selenu, miedzi oraz witamin A i E. Niedobory białka powodują puchnięcie połączeń łożyska z macicą co utrudnia jego odklejanie. Przed wycieleniem powinno podawać się w iniekcji witaminy A i E oraz selen .

Syndrom tłustej krowy - dotyczy krów zatuczonych, otrzymujących w dawkach dużo pasz treściwych. Obecnie u zwierząt o wysokim potencjale produkcyjnym powinno się systematycznie dokonywać oceny kondycji według pięciostopniowej skali. Najważniejsza jest kondycji krów zasuszonych - powinna wynosić 3,5 punktu. Krowy o wyższej punktacji - to znaczy zatuczone lub krowy zbyt chude - są narażone na szereg chorób metabolicznych po porodzie.

Dla profilaktyki chorób metabolicznych oprócz prawidłowego bilansowania dawek pokarmowych powinna być na bieżąco prowadzona następująca kontrola żywienia krów:
Stała kontrola wyjadania dawki pokarmowej.
Stała kontrola stanu odchodów
Kontrolowanie zawartości mocznika w mleku.
Okresowa kontrola pH moczu.
Sporadyczna kontrola pH płynu żwacza
Systematyczna kontrola zawartości ciał ketonowych w mleku i w moczu.


Małgorzata Chrzanowska- Siwak

MODR w Warszawie

PZD Mińsk Mazowiecki