Skip to main content
MODR Warszawa:  ul. Czereśniowa 98, 02-456 Warszawa  | ikona 22 571 61 00 

Sieć na rzecz innowacji
w rolnictwie i na obszarach wiejskich

Lokalne partnerstwa ds. wody na Mazowszu

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi we współpracy Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie oraz Wojewódzkimi Ośrodkami Doradztwa Rolniczego podjęło prace nad utworzeniem lokalnych partnerstw na rzecz wody (LPW), których zadanie polegało na zainicjowaniu, a następnie zacieśnianiu współpracy oraz stworzeniu sieci kontaktów pomiędzy lokalnym społeczeństwem a instytucjami i urzędami w zakresie gospodarki wodnej na obszarach wiejskich, ze szczególnym uwzględnieniem rolnictwa. Zdecydowano, że partnerstwa powstawać będą na poziomie powiatu, jako struktury obejmującej wystarczająco duże obszary geograficzne do podejmowania działań strategicznych, mających szansę realnego oddziaływania na procesy współpracy pomiędzy zaangażowanymi w projekt stronami.

Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego realizację tych zadań wykonywał w ramach operacji pn „Wsparcie dla tworzenia Lokalnych Partnerstw ds. Wody” wpisanej do Planu Operacyjnego na lata 2020-2021 w zakresie Sieci na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich. Operacja realizuje działanie 2 KSOW: Działania na rzecz tworzenia sieci kontaktów dla doradców i służb wspierających wdrażanie innowacji na obszarach wiejskich.

Celem operacji było zainicjowanie współpracy oraz stworzenie sieci kontaktów między lokalnym społeczeństwem a instytucjami i urzędami, w zakresie gospodarki wodnej na obszarach wiejskich ze szczególnym uwzględnieniem rolnictwa. Przedmiotem operacji było powołanie Lokalnych partnerstw ds. wody, obejmujących swym zasięgiem powiat, w którego skład wchodzą przedstawiciele administracji publicznej, rolników, doradztwa rolniczego, nauki. Tematem operacji było wzajemne poznanie zakresów działania i potrzeb związanych z gospodarowaniem wodą członków LPW, diagnoza sytuacji w zakresie zarządzania zasobami wody pod kątem potrzeb rolnictwa i mieszkańców obszarów wiejskich danego powiatu - analiza problemów oraz potencjalnych możliwości ich rozwiązania, upowszechnianie dobrych praktyk w zakresie gospodarki wodnej i oszczędnego gospodarowania nią w rolnictwie i na obszarach wiejskich.

W województwie mazowieckim integrację lokalnych społeczności związanych z sektorem rolniczym do podejmowania wspólnych działań na rzecz racjonalnej gospodarki wodnej rozpoczęto od organizacji 28 i 29 stycznia 2021 r. konferencji online pt. „Wsparcie dla tworzenia Lokalnych Partnerstw ds. Wody. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi w rolnictwie w warunkach zmieniającego się klimatu”. W ramach konferencji zwrócono uwagę na:

  • przemyślaną i racjonalną gospodarkę wodną w kontekście przewidywanego wpływu klimatu na rozkład opadów oraz intensywnego rozwoju rolnictwa,
  • upowszechnianie praktyk rolniczych zwiększających retencje glebową,
  • wskazanie niezbędnych procedur formalno-administracyjnych, które należy spełnić by móc korzystać z wód,
  • przedstawienie ogólnej wizji funkcjonowania Lokalnych partnerstw ds. wody.

Konferencję otworzyli: Anna Gembicka- sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Sławomir Piotrowski - dyrektor Mazowieckiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Uczestnicy wysłuchali wykładów przeprowadzonych przez specjalistów z instytutów badawczych i uczelni wyższych. dr hab. Mateusz Grygoruk, prof. SGGW z Katedry Hydrologii, Meteorologii i Gospodarki Wodnej Szkoły Główniej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie omówił możliwości i ograniczenia gospodarki wodnej na obszarach wiejskich: człowiek, klimat i środowisko.

Barbara Rajkowska z Instytutu Ochrony Środowiska-Państwowego Instytutu Badawczego – wyjaśniała znaczenie opadów śniegu czyli konsekwencje zmian klimatu.


dr hab. Elżbieta Radzka, prof. uczelni z Instytut Rolnictwa i Ogrodnictwa Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach przedstawiła częstość i intensywność występowania suszy w Polsce.

Dobre praktyki agroekologiczne w ochronie wód wskazał dr Robert Borek - Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach.

Efektywność nawadniania roślin i nawadnianie precyzyjne omówił prof. Waldemar Treder z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach.


Dominika Bar-Maciejczyk z Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego w Krakowie omówiła korzystanie z wód w świetle ustawy Prawo Wodne.


Natomiast problematykę gospodarowania wodą w polskim rolnictwie i konieczność reformy w tym zakresie przedstawił dr hab. inż. Rafał Wawer.


Wydarzenie zgromadziło 363 uczestników.

Kolejnym etapem realizacji operacji pn „Wsparcie dla tworzenia Lokalnych partnerstw ds. wody” była realizacja spotkań szkoleniowych w skali lokalnej, czyli w każdym powiecie województwa mazowieckiego. W związku z sytuacją epidemiczną w kraju, związaną z obecnością  SARS-CoV-2, zdecydowano że będą to spotkania prowadzone w formie online. Tematyka szkoleń dotyczyła racjonalnej gospodarki wodą w krajobrazie rolniczym, a same spotkania miały na celu zaktywizowanie lokalnych społeczności do zaplanowania i podjęcia działań na rzecz poprawy gospodarki wodnej w skali powiatu. Podczas spotkań szkoleniowych zostały przedstawione warunki hydrologiczne danego powiatu oraz został wskazany potencjał omawianego obszaru do retencji wód. Na podstawie modeli hydrologicznych określono, które miejsca w skali powiatu są najbardziej narażone na suszę, a które mogłyby najskuteczniej retencjonować wodę w środowisku. Szkolenia skierowane były do przedstawicieli lokalnych jednostek samorządowych i instytucji kształtujących gospodarkę wodną terenów rolniczych oraz rolników. Ich zadaniem było zainicjowanie przyszłej współpracy oraz stworzenie sieci kontaktów między lokalnym społeczeństwem w celu utworzenia Lokalnych Partnerstw ds. Wody w każdym powiecie.


W celu zaprezentowana ścieżki administracyjno-prawnej, jaką należy pokonać w celu uzyskania odpowiednich zgód wodnoprawnych dla inwestycji służących do retencjonowania wód, przeprowadzono kolejny cykl szkoleń we wszystkich powiatach województwa mazowieckiego:

  • „Proces inwestycyjny w retencjonowaniu wód okiem praktyka-jak się przygotować do realizacji”,
  • „Zastosowanie przepisów ustawy Prawo wodne w praktyce - propozycje działań inwestycyjnych, wpierających retencjonowanie wody na potrzeby rolnictwa”,
  • „Postępowania w sprawie uzyskania zgód wodnoprawnych -wymogi prawne, procedury, potrzebne dokumenty w kontekście działalności rolniczej”.

Wykładowcy wskazywali potencjalne trudności i ograniczenia związane z planowaniem i realizacją inwestycji retencyjnych. Uczestnicy szkoleń przedstawiali propozycje działań inwestycyjnych, które w skali danego powiatu mogłyby wspierać retencjonowanie wody na potrzeby rolnictwa.

Ostatni cykl szkoleń dotyczył nawadniania roślin, a na spotkaniach przekazano słuchaczom wiele cennych informacji o:

  • metodach określania potrzeb nawodnieniowych roślin, rodzajach systemów nawadniania,
  • systemach wspomagania decyzji w nawodnieniach i zapotrzebowaniu na wodę różnych grup roślin uprawnych.
  • ocenie klimatycznej potrzeb nawodnieniowych w okresie wegetacyjnym dla głównych typów upraw danego powiatu była oparta na analizie uwarunkowań bilansu opadów i typów gleb.

Łącznie przeprowadzono 91 spotkań szkoleniowych, w których wzięło udział ponad 3200 uczestników.

W celu zaprezentowania skutecznych sposobów retencji wody, łączących zarówno interesy rolników jak i ochrony przyrody zorganizowano w dniach 19-20.10.2021 r. wyjazd studyjny pt. „Mała retencja-duże korzyści dla przyrody i rolnika” do Biebrzańskiego Parku Narodowego. Meandrująca dolina Biebrzy wraz z licznymi starorzeczami, terenami zalewowymi i torfowiskami, stanowi ogromny rezerwuar wody i jednocześnie doskonały przykład naturalnej retencji krajobrazowej. Uczestnikami wyjazdu byli doradcy, przedstawiciele lokalnych jednostek samorządowych i rolnicy. Wydarzenie rozpoczęło się od sesji wykładowej, która odbyła się w kompleksie hotelowo-konferencyjnym „Bartlowizna. Serce Biebrzy”. Profesor Mateusz Grygoruk ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie zajął słuchaczy tematem współczesnych wyzwań gospodarki wodnej w rolnictwie. Później Michał Miazga (przy współudziale Pauliny Dzierży) z Regionalnego Centrum Ekologicznego, REC Polska przedstawił działania, które podjęto na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego, w celu spowolnienia odpływu wody i zatrzymania jej na terenach bagiennych w okresach suszy. Wykładowca zwrócił uwagę, że działania zostały tak zaplanowane, aby woda została na mokradłach, ale jednocześnie nie powodowała problemów w użytkowaniu rolniczym przyległych terenów.

Sesję wykładową zakończyło wystąpienie Joanny Zawadzkiej i Adama Bernatowicza-pracowników Biebrzańskiego Parku Narodowego. Opowiedzieli na przykładzie doliny Biebrzy, jak mogą zmienić się na przestrzeni wielu lat warunki wodne terenu, po ingerencji (intensywne prace melioracyjne) w sieć hydrograficzną rzeki. Przedstawili również działania (budowa progów piętrzących, zastawek i modernizacja jazu) jakie udało się wdrożyć w ramach projektu Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym Doliny Biebrzy, aby zahamować obniżanie się poziomu wód gruntowych i szybki spływ powierzchniowy wód. W trakcie sesji terenowej uczestnicy obejrzeli i zapoznali się z funkcjonowaniem wybranych urządzeń wodnych, które powstały w trakcie realizacji projektu: zmodernizowany jaz w Modzelówce, który ma na celu stopniowe odtwarzanie naturalnych stosunków wodnych w rejonie Basenu Środkowego doliny Biebrzy, co poprawi również warunki wilgotnościowe wymagane dla rolniczego użytkowania okolicznych terenów; jaz nad Kanałem Woźnawiejskim i 6 progów stabilizujących poziom wody, które umożliwiają odtworzenie naturalnego charakteru przepływu wód w rzece Jerzgni, nawadnianie terenów sąsiadujących i jednoczesne zabezpieczenie  przed zalaniem gruntów użytkowanych przez lokalne społeczności.

W ramach operacji nagrano także cykl 5 filmów poruszających najważniejsze zagadnienia związane z ochroną i wykorzystaniem wód na cele rolnicze.

W pierwszym z nich, Katarzyna Boczek - zastępca dyrektora CDR Brwinów, omawia rolę Lokalnych Partnerstw ds. Wody w procesie poprawy gospodarki wodnej w skali powiatu.

Ochrona wód przed zanieczyszczeniami azotanami pochodzenia rolniczego wynika z ustawy Prawo Wodne i dotyczy każdego rolnika. O tym jak skutecznie wdrażać takie działania z poziomu gospodarstwa opowiada Marek Krzysztoforski  z radomskiego oddziału CDR.

Ekosystemy mokradłowe zajmują co najmniej kilka procent powierzchni naszego kraju. Mokradła, z wielu powodów, wydają się być niezbędnym składnikiem krajobrazu rolniczego. Najważniejszym z powodów, dla których powinniśmy darzyć mokradła większym szacunkiem jest zgromadzona w nich woda. Woda, której w wielu miejscach Polski zaczyna już brakować, a na terenie całego kraju obniża swój poziom w gruncie. Prof. Wiktor Kotowski z UW szczegółowo przybliża rolę terenów bagiennych na terenach wykorzystywanych rolniczo i zaznacza, że ich zachowanie może być wielofunkcyjnym narzędziem adaptacji do zmian klimatu i kryzysu ekologicznego.

Urządzenie wodne skutecznie kształtują zasoby wodne w skali lokalnej. Z jednej strony pozwalają na zatrzymanie znacznej ilości wody i gospodarcze jej wykorzystanie, z drugiej bardzo ingerują w środowisko naturalne, silnie zmieniając lokalne stosunki wodne. Wpływ obiektów wodnych na środowisko to temat, który przybliża Hubert Rams - wieloletni praktyk z zakresu inżynierii środowiska oraz stosowania współczesnych rozwiązań hydrologicznych w inżynierii, gospodarce wodnej i ochronie przeciwpowodziowej.

Zmiany klimatu wymuszają szybką potrzebę adaptacji rolnictwa do nowych warunków. Woda, która jest kluczowa do rozwoju produkcji roślinnej i zwierzęcej, może stać się wkrótce zasobem deficytowym w najbardziej newralgicznych okresach. O tym, jakich zjawisk możemy się spodziewać, które będą miały bezpośredni wpływ na rolnictwo, opowiada Barbara Rajkowska z Instytutu Ochrony Środowiska - Państwowego Instytutu Badawczego.

            Ostatnią formą realizacji operacji pn „Wsparcie dla tworzenia Lokalnych partnerstw ds. wody” było opracowanie 8 ekspertyz zawierających:

  • diagnozę stanu zasobów wodnych, identyfikujących potrzeby i problemy w zakresie gospodarki wodnej
  • propozycje inwestycji oraz lokalnych działań do podjęcia w powiecie w zakresie racjonalnego gospodarowania wodą w rolnictwie.

Takie dokumenty zostały opracowane dla powiatów:

płockiego (Diagnoza stanu zasobów wodnych, Tabela 4 Zestawienie niezbędnych inwestycji)

żuromińskiego (Diagnoza stanu zasobów wodnych, Tabela 5 Zestawienie niezbędnych inwestycji)

płońskiego (Diagnoza stanu zasobów wodnych, Tabela 4 Zestawienie niezbędnych inwestycji)

żyrardowskiego (Diagnoza stanu zasobów wodnych, Tabela 4 Zestawienie niezbędnych inwestycji)

radomskiego (Diagnoza stanu zasobów wodnych, Tabela 4 Zestawienie niezbędnych inwestycji)

sokołowskiego (Diagnoza stanu zasobów wodnych, Tabela 4 Zestawienie niezbędnych inwestycji)

wołomińskiego (Diagnoza stanu zasobów wodnych, Tabela 5 Zestawienie niezbędnych inwestycji)

makowskiego (Diagnoza stanu zasobów wodnych, Tabela 4 Zestawienie niezbędnych inwestycji)

Opracowane ekspertyzy zwierają listy niezbędnych inwestycji w skali powiatu, które mogą złagodzić skutki susz i opadów nawalnych, wynikające ze zmian klimatycznych. Listy te będą stanowiły w przyszłości podstawę do ubiegania się o wsparcie z programu rozwoju obszarów wiejskich czy Krajowego Planu Odbudowy oraz innych dostępnych źródeł finansowych w zakresie gospodarki wodą. Należy jednak pamiętać, że do najlepszych instrumentów zapewniających wodę na cele rolnicze należy zaliczyć działania poprawiające retencję glebową czy zwiększające udział gruntów utrzymywanych w systemie rolnictwa ekologicznego, renaturyzację dolin rzecznych i ochronę torfowisk.

Kamil Kryński

MODR Oddział Siedlce

  • Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego

    Dyrektor MODR Warszawa: Sławomir Piotrowski
    Zastępca Dyrektora MODR Warszawa: Adam Tarkowski

    ul. Czereśniowa 98, 02-456
    tel. 22 571 61 00 | fax. 22 571 61 01
    e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

    Godziny urzędowania: poniedziałek - piątek, 700 - 1500

  • MODR Warszawa Oddział Bielice

    Dyrektor Oddziału: Krzysztof Szumski

    Bielice 19, 96-500 Sochaczew 
    tel. 46 862 00 40 | fax.46 862 00 52
    e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

    Godziny urzędowania: poniedziałek - piątek, 700 - 1500

  • MODR Warszawa Oddział Ostrołęka

    Dyrektor Oddziału: Bogdan Bagiński

    ul. Targowa 4, 07-410 Ostrołęka,
    tel. 29 760 03 69 - fax. 29 769 49 53
    e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

    Godziny urzędowania: poniedziałek - piątek, 700 - 1500

  • MODR Warszawa Oddział Płock

    Dyrektor Oddziału: Wojciech Banaszczak

    ul. Zglenickiego 42 D, 09-411 Biała
    tel./fax: 24 269 77 00
    e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

    godziny urzędowania: poniedziałek - piątek, 700 - 1500

  • MODR Warszawa Oddział Poświętne w Płońsku

    Dyrektor Oddziału: Jarosław Grabowski

    ul. H Sienkiewicza 11, 09-100 Płońsk
    tel: 23 663 07 00, fax: 23 662 99 50
    e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

    Godziny urzędowania: poniedziałek - piątek: 700 - 1500

  • MODR Warszawa oddział Radom

    Dyrektor Oddziału: Marcin Kaca

    ul. Chorzowska 16/18, 26-600 Radom,
    tel./fax 48 365 02 06 wew. 104
    e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

    Godziny urzędowania: poniedziałek - piątek, 730 - 1530

  • MODR Warszawa Oddział Siedlce

    Dyrektor Oddziału: Józef Jan Romańczuk

    ul. Kazimierzowska 21, 08-110 Siedlce
    tel. 25 640 09 11, fax. 25 640 09 12
    e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

    Godziny urzędowania: poniedziałek - piątek, 700 - 1500

Copyright 2011 - 2024 MODR | Przeglądając stronę, akceptujesz naszą politykę prywatności.