Rolnictwo ekologiczne - nowe przepisy

Do końca tego roku funkcjonowanie rolnictwa ekologicznego (na poziomie wspólnotowym) regulowały przepisy rozporządzenia EWG nr 2092/91. Na poziomie krajowym zagadnienia te regulowała ustawa o rolnictwie ekologicznym z  20 kwietnia 2002 r.

Tymczasem od 1 stycznia 2009 roku weszło w życie nowe rozporządzenie Rady WE nr 834/2007 „w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych", uchylające wspomniane już rozporządzenie poprzednie - nr 2092/91. Równocześnie ukazało się rozporządzenie Komisji WE nr 889/2008 ustanawiające szczegółowe zasady wdrożenia rozporządzenia Rady WE nr 834/2007. Wpływa ono bezpośrednio na potrzebę zmiany przepisów krajowych.

Zmiany nie są wielkie

Nowe rozporządzenie nie wprowadza zasadniczych zmian dotyczących wymogów produkcji ekologicznej. Główna (planowana) zmiana miała polegać na tym, że w gospodarstwach ekologicznych nie będzie można stosować nieekologicznego materiału siewnego. Zmiana ta jednak nie nastąpiła.   Rozporządzenie zawiera za to pewne udogodnienie, gdyż w gospodarstwach można będzie wykorzystywać materiał siewny pochodzący z gospodarstw w trakcie przestawiania. Poza tym nadal będzie można stosować materiał siewny konwencjonalny - kwalifikowany, ale pod warunkiem, że nie jest zaprawiany i genetycznie modyfikowany, i po uprzednim otrzymaniu zgody od Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

W świetle nowego  rozporządzenia całe gospodarstwo rolne  jest zarządzane zgodnie z wymogami mającymi zastosowanie w produkcji ekologicznej. Na podstawie szczególnych warunków może ono jednak zostać podzielone na wyraźnie odrębne jednostki, z których nie wszystkie są zarządzane zgodnie z zasadami produkcji ekologicznej.

Jeśli chodzi o zwierzęta, uwzględnia się różne gatunki. Jeśli natomiast chodzi o rośliny, uwzględnia się różne odmiany, które można łatwo od siebie odróżnić.

Jeżeli nie wszystkie jednostki gospodarstwa są wykorzystywane do produkcji ekologicznej, podmiot gospodarczy oddziela ziemię, zwierzęta i produkty używane do produkcji ekologicznej lub wytworzone w jej ramach, od tych wykorzystywanych do produkcji nieekologicznej lub wytworzonych w jej ramach, prowadząc odpowiednią dokumentację potwierdzającą podział.

Ewidencja produkcji roślinnej

Artykuł 72 Rozporządzenia komisji WE 889/2008 stanowi, że ewidencję produkcji roślin należy prowadzić w formie rejestrów i przechowywać w siedzibie gospodarstwa rolnego, tak aby była przez cały czas dostępna dla organów kontroli lub jednostek certyfikujących. Ewidencja ta zawiera przynajmniej następujące informacje:

a) w zakresie użycia nawozów: datę użycia, rodzaj oraz ilość nawozu, działki rolne

poddane nawożeniu;

b) w zakresie użycia środków ochrony roślin: przyczynę i datę zastosowania, rodzaj

środka i zastosowaną metodę;

c) w zakresie zakupu środków produkcji: datę, rodzaj oraz ilość zakupionego

produktu;

d) w zakresie zbiorów: datę, rodzaj i wielkość   produkcji ekologicznej lub w czasie

przestawiania.

Ewidencja produkcji zwierzęcej

Jeżeli chodzi o produkcję zwierzęcą to należy przestrzegać wysokiego poziomu dobrostanu zwierząt z uwzględnieniem specyficznych potrzeb danych gatunków. Natomiast wytwarzane produkty ekologiczne pochodzenia zwierzęcego muszą pochodzić od zwierząt chowanych w gospodarstwach ekologicznych przez całe ich życie - od momentu urodzenia lub wylęgu.

Do gospodarstwa ekologicznego w pierwszej kolejności powinno się wprowadzać zwierzęta ekologiczne. Dodatkowo przy wyborze ras lub linii należy brać pod uwagę zdolność zwierząt do przystosowania się do miejscowych warunków, ich żywotność i odporność na choroby. Zwierzęta nieekologiczne mogą być  wprowadzone do gospodarstwa w celach hodowli jedynie wtedy, gdy nie są dostępne w wystarczającej liczbie zwierzęta ekologiczne po wcześniejszej zgodzie jednostki certyfikującej.

Ewidencję zwierząt gospodarskich należy prowadzić w formie rejestrów i przechowywać w siedzibie gospodarstwa rolnego, tak aby była przez cały czas była dostępna dla organów kontroli lub jednostek certyfikujących. Rejestry te zawierają pełny opis systemu gospodarowania stadem zawierający przynajmniej następujące informacje:

a) w zakresie zwierząt przybywających do gospodarstwa rolnego: pochodzenie i data  przybycia, okres konwersji, oznakowanie identyfikacyjne i dokumentacja weterynaryjna;

b) w zakresie zwierząt opuszczających gospodarstwo rolne: wiek, liczebność, waga

w przypadku uboju, znak identyfikacyjny  i przeznaczenie;

c) szczegółowe dane zwierząt padłych wraz  z przyczynami padnięcia;

d) w zakresie pasz: rodzaj, łącznie z dodatkami paszowymi, proporcje poszczególnych

składników w porcjach karmy i okresy dostępu do obszaru wolnego wypasu, okresy

sezonowego wypasu bydła w przypadku    stosowania ograniczeń;

e) w zakresie leczenia chorób i zapobiegania im oraz opieki weterynaryjnej: data

leczenia, szczegółowa diagnoza,  dawkowanie, rodzaj środka leczniczego,

wskazanie zastosowanych aktywnych  substancji farmakologicznych, metoda

leczenia i zalecenia lekarskie dla opieki   weterynaryjnej z uzasadnieniem i okresem

karencji, obowiązującym zanim produkty  zwierzęce mogą zostać oznakowane jako

ekologiczne.

Pozostałe zmiany

W świetle obowiązujących dotychczas przepisów, każdy kto zamierzał podjąć działalność w zakresie rolnictwa ekologicznego powinien zgłosić zamiar podjęcia działalności do jednostki certyfikującej oraz  Wojewódzkiego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno Spożywczych. Obecnie przyjęta została zasada „jednego okienka", oznacza to, że będzie się składać tylko jeden wniosek do jednej, wybranej, jednostki certyfikującej, która w zależności od potrzeb przekaże informacje do odpowiednich organów administracji publicznej.

Przepisy rozporządzenia 834/2007 (art. 1 ust. 3) dają też możliwość określenia państwom członkowskim szczegółowych rozwiązań dotyczących znakowania i kontroli produktów rolnictwa ekologicznego w zakresie żywienia zbiorowego. Brak regulacji dotyczących środków (np. upomnienie czy cofnięcie certyfikatu zgodności), jakie mogą być stosowane przez wszystkie jednostki w odniesieniu do producentów produktu ekologicznego za naruszenia zasad produkcji w rolnictwie ekologicznym powoduje, że środki stosowane przez poszczególne jednostki certyfikujące różnią się. Wpływa to na sposób kontrolowania jednostek certyfikujących i powoduje przenoszenie się producentów ekologicznych z jednostek certyfikujących bardziej restrykcyjnych do jednostek mniej restrykcyjnych. Wprowadzenie katalogu nieprawidłowości ma zapobiec temu zjawisku.

Od roku 2009 zmienione zostały też zasady dofinansowania kosztów kontroli w gospodarstwach ekologicznych zgodnie z rozporządzeniem MRiRW z dnia 22.01.2008 rolnik może występować o wypłatę dotacji w wysokości do 966 zł.

W powyższym artykule zostały omówione jedynie najistotniejsze zagadnienia zawarte w nowych przepisach dotyczących zasad produkcji ekologicznej. Szczegóły zawarte są w omawianych rozporządzeniach i projekcie ustawy o rolnictwie ekologicznym (ustawa powinna być uchwalona w najbliższym czasie, ponieważ przeszła już wszelkie wymagane konsultacje).

Jerzy Grabowski