Gmina Jednorozec w systemie Natura 2000

Podjęto ją najpierw w odniesieniu do ochrony ptaków. Charakter tej grupy zwierząt – migracje, sezonowe wędrówki, stosunkowo duże zasięgi terytorialne - wymuszał konieczność wspólnych działań międzynarodowych. Nie bez znaczenia było też to, że miłośnicy ptaków z różnych krajów wywierali silny nacisk, aby współpraca krajów została w skuteczny sposób wprowadzona w życie.

Na podstawie wyników inwentaryzacji przyrodniczej przeprowadzonej w latach 2006 i 2007 organizacje pozarządowe oraz wojewódzkie zespoły specjalistyczne we współpracy z Ministerstwem Środowiska, dokonały wyboru miejsc występowania siedlisk przyrodniczych i ostoi gatunków, które mogą być potencjalnie włączone do sieci Natura 2000 jako specjalne obszary ochrony.

Gmina pełna lasów

Obszar Natura 2000 znajduje się na terenie leżącym w północnej części gminy Jednorożec. Tutejsza ostoja ptaków została włączona do rządowego projektu sieci Natura 2000 jako miejsce specjalnej ich ochrony: Doliny Omulewi i Płodownicy (PLB140005). Oznacza to, że chroniony teren obejmuje doliny wymienionych rzek - Omulew i Płozownica - przecinając Równinę Kurpiowską. W jego zasięgu znajdzie się zaprojektowany już Kurpiowski Park Krajobrazowy, leżący w północnej części gminy. Utworzenie obszaru chronionego krajobrazu będzie służyło ochronie terenów dolinowych, kompleksów polno-leśnych i leśnych zapewniających utrzymanie walorów przyrodniczych, a także krajobrazowych i w końcu wypoczynkowo-turystycznych.

Powierzchnia Równiny Kurpiowskiej jest jednostajna, płaska i pokryta piaskami, z nielicznymi wyżej wyniesionymi kępami starszego podłoża morenowego. Rozcinają ją równolegle doliny płynących na południowy wschód rzek. Właśnie na Równinie Kurpiowskiej leży gmina Jednorożec. Gmina ta zajmuje powierzchnię 231,57 km² (w tym prawie połowa, bo 1029,0 ha leży w obszarze Natura 2000) i jest gminą typową rolniczą,. Znaczną część dolin stanowią łąki o ekstensywnym sposobie użytkowania. Wśród łąk i pastwisk przepływa malownicza rzeka Orzyc. Przez zachodnią część naszej gminy przepływa też równoleżnikowo rzeka Ulatówka, która jest prawym dopływem Orzyca.

Znaczącym obszarowo miejscem (bo liczącym ponad 40 % ogólnej powierzchni) są lasy i grunty leśne. Powierzchnia lasów państwowych w obszarze Natura 2000 wynosi 852,11 ha. Lasy te są atrakcyjne pod względem krajobrazowym i posiadają jeszcze inny, znaczący walor: tak wielka ich powierzchnia zapewnia gminie Jednorożec czołowe miejsce w kraju.

Corocznie zwiększa się zalesianie w sektorze prywatnym – drzewa sadzone są na słabych gruntach porolnych i nieużytkach w ramach dofinansowania ze środków Unii Europejskiej.

Najczęściej spotykanymi zwierzętami w tutejszych lasach są: jelenie, sarny, dziki, lisy i łosie. Poza tym występują zające, borsuki, jenoty, kuny, łasice i wiewiórki.

Ptasi raj

Spośród ptaków na obszarze Natura 2000 odnotowano stałą obecność przynajmniej 12 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG oraz 8 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: błotniaka łąkowego, cietrzewia, gadożera, pustułki, kraski, krwawodzioba, kszyka, kulika wielkiego, rybołowa i rycyka. W stosunkowo wysokim zagęszczeniu występują: derkacz, żuraw, orlik krzykliwy, dziwonia i bocian czarny, których miejsca rozrodu objęte są ochroną stanowiskową.

Największym zagrożeniem dla ptaków jest utrata siedlisk życiowych, toteż gmina zwraca mieszkańcom na to uwagę, poświęcając jej też wiele zagadnieniom zachowania i ochrony różnorodności siedlisk i odpowiedniej powierzchni obszarów obejmowanych ochroną.

Te wszystkie cechy sprawiają, że teren gminy Jednorożec jest bardzo atrakcyjny. Podstawowym zagrożeniem są melioracja osuszająca teren oraz zaniechanie rolnictwa i gospodarki łąkowo-pastwiskowej. Poważnym problemem jest też regulacja rzek, prowadząca do niszczenia siedlisk nadbrzeżnych.

Natura 2000 wspomoże rozwój gminy

Ustanowienie tutaj obszaru Natura 2000 jest szansą poprawy sytuacji ekonomicznej mikroregionu i jego mieszkańców. Gospodarowanie w sposób uwzględniający ochronę przyrody jest niewątpliwie mniej zyskowne (w perspektywie krótkoterminowej), niż gospodarowanie nie obciążone taką funkcją. Jednak z istnienia obszaru Natura 2000 będą wynikać także nowe możliwości pozyskiwania dochodów. Dla rolników będzie to np. łatwiejsza możliwość uzyskania płatności rolno -środowiskowych. Wszyscy realizujący zadania z zakresu ochrony przyrody będą mieli większe możliwości uzyskania na nie dotacji.

Dla lokalnych społeczności istotny może okazać się wzrost dochodów płynących ze zrównoważonej turystyki. A sam obszar Natura 2000 będzie najlepszą, bo ogólnoeuropejską reklamą regionu. Łączny efekt ekonomiczny trudno na razie przewidzieć, jednak dla niektórych gmin ustanowienie na ich terenie obszarów Natura 2000 może stać się dźwignią rozwoju, a nie jego ograniczeniem.

Europejskie prawo przewiduje też możliwość kompensacji ze środków Unii Europejskiej strat ponoszonych w wyniku pogorszenia efektywności gospodarki rolnej, w związku z ewentualnymi ograniczeniami wprowadzonymi na danym obszarze. Generalnie Natura 2000 powinna więc stymulować dostosowanie gospodarki człowieka do potrzeb ochrony obszarów przyrodniczych.

Biorąc to wszystko pod uwagę można dojść do wniosku, że ustanowienie obszaru Natura 2000 w granicach naszej gminy może stać się czynnikiem promującym mikroregion pod kątem usług (przede wszystkim turystycznych) oraz produkcji (głównie spożywczej). Im większy obszar, a przedmiot ochrony bardziej niepowtarzalny i specyficzny, tym dla promocji lepiej. Jednakże wykorzystanie terenu i jego promocja muszą być dostosowane do wymogów ochronnych siedlisk i gatunków, dla których to celów został powołany obszar Natura 2000.

Magdalena Komor

MODR Oddział Ostrołęka

Literatura:

www.wigry.win.pl/poradnik/s17.htm

www.natura2000.org.pl