Wspólna Polityka Rolna po 2013 roku

Dyskusja o przyszłości WPR po 2013 roku została zainicjowana podczas zakończonego w 2008 r. Przeglądu Wspólnej Polityki Rolnej (ang. Health Check), w ramach którego zmodyfikowano instrumenty WPR, nie naruszając przy tym ich struktury (nie dokonując istotnych zmian w wysokości pułapów krajowych i wysokości wsparcia w poszczególnych obszarach).

Przegląd Wspólnej Polityki Rolnej nie zakładał przeprowadzenia jej głębokich reform, ale wytyczył kierunki przyszłych zmian. Przede wszystkim  zdefiniowano i dołączono do listy celów WPR nowe wyzwania obejmujące: zmiany klimatyczne, energię odnawialną, gospodarkę wodną, różnorodność biologiczną, działania towarzyszące w sektorze mleczarskim, innowacyjność w zakresie czterech pierwszych wyzwań.

Porozumienie osiągnięte w ramach Health Check zawiera także dwa elementy szczególnie istotne z punktu widzenia dyskusji o przyszłości WPR. Jednym z nich jest zobowiązanie Komisji Europejskiej i Rady do przeanalizowania problemu dużego zróżnicowania płatności bezpośrednich w skali UE i jak najszybszego przedstawienia propozycji odpowiednich rozwiązań. Drugim elementem jest przeznaczenie dla nowych państw członkowskich dodatkowych środków na zasilenie pułapów (tzw. kopert) płatności bezpośrednich w latach 2010-2012.

Nasz udział w debacie

Pierwsza debata polityczna państw członkowskich na tematkształtu WPR po 2013 r. miała miejsce podczas nieformalnego spotkania Ministrów UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniach 21-23 września 2008 r. w Annecy (Francja). W czasie posiedzenia Rady  w dniu 28 listopada 2008 r., podjęto próbę wypracowania Konkluzji Rady w sprawie WPR po 2013 roku na podstawie wniosków z dyskusji przeprowadzonej we wrześniu w Annecy.

Polska brała aktywny udział w tej debacie oraz w wypracowaniu końcowej wersji tego dokumentu, który ostatecznie przyjął formę Konkluzji Prezydencji, uzyskując poparcie 24 państw członkowskich.

Podstawą aktywnego udziału przedstawicieli Rządu Rzeczpospolitej Polskiej w dyskusji o przyszłości WPR był dokument pt. Wspólna Polityka Rolna po 2013 roku - założenia i wstępne propozycje, przygotowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi i przyjęty przez Komitet Europejski Rady Ministrów w dniu 21 listopada 2008 r. Dokument ten był także przedmiotem konsultacji, w trakcie której Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi otrzymało uwagi i propozycje od licznych respondentów, w tym od organizacji społecznych oraz instytucji naukowych zajmujących się problematyką rolnictwa i obszarów wiejskich.

Rząd RP uczestnicząc w dalszym procesie kształtowania WPR, na poziomie wspólnotowym i krajowym, będzie dokonywał stosownych modernizacji i aktualizacji  niniejszego stanowiska.

Wyzwania i główne cela WPR po 2013 roku

Wspólna Polityka Rolna po 2013 roku będzie odgrywała kluczową rolę w zapewnieniu w UE: bezpieczeństwa żywnościowego, zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, równych warunków konkurencji na jednolitym rynku rolnym, a także silnej pozycji konkurencyjnej UE na globalnym rynku rolnym. Z uwagi na wielofunkcyjność rolnictwa i obszarów wiejskich WPR po 2013 r. powinna być instrumentem skierowanym na nowe wspólnotowe wyzwania związane z ochroną środowiska, zmianami klimatycznymi, gospodarką wodną, różnorodnością biologiczną oraz energią odnawialną.

Gwarancje skuteczności Wspólnej Polityki Rolnej

Aby zapewnić skuteczność WPR po 2013 r. w realizacji powyższych zadań, kolejne zmiany tej polityki powinny:

Biorąc pod uwagę powyższe uwarunkowania, niezbędne jest zachowanie dotychczasowej struktury WPR, czyli wszystkich trzech filarów: wspólną organizację rynków, system płatności bezpośrednich , politykę rozwoju obszarów wiejskich. Rozważyć należy jednak zmiany kształtu wybranych instrumentów i mechanizmów finansowania w tych obszarach.

Wspólna organizacja rynków

W związku z otwieraniem się rynku wspólnotowego na konkurencję zewnętrzną i rosnącą niestabilnością międzynarodowych rynków rolnych, niezasadne byłoby dalsze ograniczanie interwencji rynkowej w prawodawstwie wspólnotowym. WPR powinna zachować skuteczne instrumenty interwencji rynkowej, uruchamiane w sytuacjach szczególnych (duży spadek cen, wzrost wahań cen). Zachowanie pewnych możliwości wsparcia rynkowego byłoby istotne w sektorach o szczególnej roli dla środowiska i regionów (np. chów bydła i owiec na terenach górskich). Efektywne instrumenty stabilizacji rynku są szczególnie ważne dla średnich i małych gospodarstw, które mają mniejsze możliwości finansowe i nie radzą sobie w sytuacjach kryzysowych.

W opinii Rządu RP środki finansowe uwalniane z ograniczania interwencji rynkowej powinny być przeznaczone na działania promocyjne (zarówno na rynkach UE jak i rynkach międzynarodowych) oraz wspieranie zarządzania ryzykiem (zmienność plonów, wahania cen, postępująca liberalizacja handlu na rynkach  rolnych, wzrost cen środków produkcji) i kryzysami (susze, patogeny zwierząt i roślin).

Płatności bezpośrednie

Powinny pozostać jednym z głównych instrumentów WPR odpowiedzialnym za:

Płatności bezpośrednie powinny służyć zapewnieniu stabilności ekonomicznej rolnictwa, a także bezpieczeństwa żywnościowego i środowiskowego. System płatności bezpośrednich wymaga pilnej zmiany polegającej na jego dalszym uproszczeniu i ujednoliceniu w całej UE.

Nowy system płatności powinien być związany z powierzchnią użytków rolnych, uwzględniać realizację wymogów w zakresie ochrony środowiska i przewidywać dodatkowe wsparcie finansowe dla obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania. System oparty o jednolitą stawkę płatności w całej UE lepiej służyłby realizacji obecnych i przyszłych celów WPR niż system dzisiejszy.

Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich i zapewnienie spójności terytorialnej w UE

W wielu regionach UE, a szczególnie w nowych państwach członkowskich, rolnictwo jest głównym gospodarzem obszarów wiejskich. II filar WPR odgrywa ważną rolę w procesie przekształceń strukturalnych i modernizacyjnych na obszarach wiejskich. Polska opowiada się za utrzymaniem silnej polityki rozwoju obszarów wiejskich po 2013 r. Wysokość środków przeznaczonych na realizację tej polityki nie powinna być mniejsza niż w okresie 2007- 2013.

Zmieniająca się Polityka Spójności oraz instrumenty II filara WPR powinny stanowić istotne źródło zmian na obszarach wiejskich i niwelować różnice w poziomie rozwoju pomiędzy regionami UE, a także zmniejszać dystans dzielący wieś od miasta.

Dalsza dyskusja o przyszłości Wspólnej Polityko Rolnej będzie się toczyła przy uwzględnieniu  wysokości środków budżetowych na WPR oraz zmian zachodzących na globalnym rynku rolnym (zobowiązania wobec Światowej Organizacji Handlu - WTO).

Danuta Mazurkiewicz

MODR w Warszawie

Oddział Płock

Literatura:

Materiały z konferencji: Polska wizja WPR po 2013 roku – MRiRW,  26-01-2009 Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej w Unii Europejskiej po 2013 roku, maj 2009 r.

Przyg. A.D.