Wapnowanie pierwszym zabiegiem pożniwnym

Żniwa są okresem, w którym widzimy efekt naszej pracy na polu. Efekt ten jest jednak często nie zadawalający: oto wydaliśmy pieniądze na środki ochrony roślin i nawozy, a uzyskaliśmy plon znacznie niższy od oczekiwanego.

Chcąc tego uniknąć, powinniśmy pamiętać, że podstawą opłacalności nawożenia jest badanie odczynu gleby i jej  zasobności w składniki pokarmowe, a jeśli się okaże, że pH jest bardzo niskie - wapnowanie. 

Wapnowanie kojarzy się wielu osobom z zamówieniem wapna, rozsianiem go na pole i… mamy problem z głowy. Nie jest to jednak takie proste, a do tego - jeśli gleby są bardzo kwaśne - nie przywrócimy im funkcjonalności w jednym roku. Naszym celem jest doprowadzenie pH gleby do wartości najkorzystniejszej dla wzrostu roślin (większość najlepiej rośnie, gdy pH gleby wynosi 6,5). Jeśli na młodych roślinach zauważymy nienaturalne żółknięcie końcówek blaszki liściowej, słabe ukorzenienie, a na polu występują takie chwasty jak szczaw, rumian pospolity czy skrzyp polny, na pewno mamy do czynienia z bardzo niskim odczynem gleby.

Skutki zakwaszenia gleb…

   …są niezwykle ważne. Należą do nich:

• zmniejszenie przyswajalności składników pokarmowych, takich jak fosfor, magnez czy molibden,
• zwiększenie ruchliwości składników będących niebezpiecznymi w większych ilościach, głównie   metali ciężkich oraz glinu,

• ograniczenie i zmniejszenie aktywności drobnoustrojów biorących udział w procesach rozkładu     substancji organicznych,
• zmniejszenie zawartości próchnicy w glebie,
• osłabienie intensywności przebiegu procesu pobierania (asymilacji) azotu z powietrza, zarówno przez mikroorganizmy wolnożyjące w glebie, jak też współżyjące z większością roślin           motylkowatych (w warunkach kwaśnych rozmnażają się wolno, są słabe i przyswajają mało azotu).

   Nagromadzenie metali ciężkich w glebie, zwłaszcza kadmu i ołowiu, może doprowadzić do ich nadmiernej koncentracji w roślinach, co dyskwalifikuje je jako przeznaczone do konsumpcji.

Przywracamy właściwy odczyn                            

   Regulacja odczynu gleby składa się z następujących etapów:

• oznaczenia pH gleby i oceny stanu jej zakwaszenia,
• pierwszego zabiegu wapnowania przeprowadzanego celem eliminacji toksyczności glinu,
• drugiego zabiegu wapnowania w celu podniesienia pH do odpowiedniego poziomu tolerowanego przez rośliny wrażliwe.

1.    Ocenę stanu zakwaszenia rozpoczynamy od pobrania próbek i oznaczenia ich odczynu. Można to wykonać samodzielnie mając do dyspozycji kwasomierz Heliga (płytka z odczynnikiem dającym reakcję barwną), albo oddać próbki do laboratorium. Jeśli zdecydujemy się na laboratorium, potrzebne nam będą przyrządy do pobrania próbek, których dostarczy osoba reprezentująca stację badawczą oraz odpowiednio nas przy okazji poinstruuje.

   W pierwszym zabiegu wapnowania gleb kwaśnych trzeba wyeliminować toksyczny glin, uzyskując pH gleby w zakresie 5,0-5,5. Aktywny chemicznie (ruchomy) glin jest szczególnie szkodliwy dla jęczmienia, pszenicy, buraków, gorczycy i koniczyny.

Wapnowanie – czym i kiedy?

   Przy wyborze formy nawozu wapniowego i ustaleniu warunków jego zastosowania należy wziąć pod uwagę rodzaj gleby podlegającej wapnowaniu.

   Wapno tlenkowe nadaje się przede wszystkim na gleby cięższe. Na glebach lekkich, szczególnie piaskach, bardziej celowe jest stosowanie wapna węglanowego, które jest znacznie łagodniejsze w działaniu. Wapno stosowane w dużych ilościach powinno być równomiernie rozrzucane po polu i dokładnie wymieszane z całą warstwą gleby.

   Najlepszy okres do wapnowania gleb to czas od zbioru roślin (czas pożniwny) do wykonania orki zimowej. Wapno rozsiane po ściernisku w czasie podorywki dostaje się do środka warstwy ornej, a zabiegi uprawowe, prowadzone w walce z chwastami, przyczyniają się w dość krótkim czasie do starannego wymieszania go z glebą.

   Małe ilości wapna można wprowadzać tuż przed siewem roślin, które wymagają nawożenia wapniowego. Mają one za zadanie podniesienie plonów tych kultur, pod które zostały wniesione.

   Po roku, najpóźniej po dwóch latach, ponownie pobieramy próbki gleby i oznaczamy pH. Jeżeli odczyn się nie zmienił (co jest możliwe przy dużym zakwaszeniu), zabieg wapnowania ponawiamy.  

   Jeśli pH podniosło się przy uprawie roślin wrażliwych na kwaśność gleby (rzepak, jęczmień) pomimo to należy powtórzyć wapnowanie. Można też zastosować siarczany wapnia lub magnezu (część siarczanowa zwiąże toksyczny glin).

   Po przeprowadzaniu opisanych zabiegów systematycznie zwiększamy zawartość próchnicy w glebie dzięki zagospodarowaniu resztek pożniwnych, wysiewie międzyplonów oraz stosowaniu obornika.

   Kiedy stwierdzimy głębokie zakwaszenie gleb, podstawowym rozwiązaniem jest zastosowanie kredy, najlepiej granulowanej, w ilości 1,5-2 t/ha. W kolejnym roku możemy zastosować ponownie wapno o wysokiej aktywności chemicznej, tak aby zadziałało jak najszybciej. Dopiero w późniejszych latach wapnowanie możemy powtarzać co 3-4 lata.

                                                               ***

   Kwaśność gleb wynika z kilku przyczyn. Przede wszystkim sami je zakwaszamy nawozami azotowymi i wieloskładnikowymi, fizjologicznie kwaśnymi. Poza tym zakwasza je postępująca mineralizacja słomy, a i same gleby mają naturalną skłonność do zakwaszania z racji wypłukiwania z nich wapnia i magnezu.

   Wapnowanie jest zatem podstawowym zabiegiem na polach uprawnych. Wpływa też na efektywność nawożenia azotowego oraz skuteczność zabiegów środkami ochrony roślin, gdyż niskie pH powoduje, że rośliny nie rozwijają się prawidłowo (słaby system korzeniowy, podatność na choroby).

Radosław Jóźwiak - Oddział Ostrołęka

OPR. A.D.