Nawożenie na Obszarach Szczególnie Narażonych
Program działań na Obszarach Szczególnie Narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych jest jednym z unijnych zobowiązań wynikających z wdrożenia Dyrektywy azotanowej. W Polsce 4,46% powierzchni kraju (13 935,06 km2) wydzielono jako Obszary Szczególnie Narażone (OSN). Dla każdego z nich dyrektor właściwego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej ustala program działań mający na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych.
Na terenie Polski obowiązują te same zasady ujęte w Programach, z nielicznymi tylko lokalnymi odstępstwami. Poniżej prezentuję zbiór najważniejszych zaleceń dla rolników dotyczących nawożenia na OSN.
Rolnicy prowadzący działalność rolniczą na Obszarach Szczególnie Narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzenia rolniczego od 15 sierpnia nie mogą nawozić łąk i pastwisk nawozami naturalnymi płynnymi oraz azotowymi nawozami mineralnymi.
Przepisy krajowe obowiązują wszystkich producentów rolnych. Ustawa o nawozach i nawożeniu (wraz z aktami wykonawczymi do niej) stwierdza, że nawozy naturalne oraz organiczne w postaci stałej oraz płynnej, z wyjątkiem nawozów stosowanych na uprawy pod osłonami (szklarnie, inspekty, namioty foliowe), powinny być stosowane w okresie od 1 marca do 30 listopada.
Nawożenie na OSN - szczegóły
Rolnicy gospodarujący na OSN na podstawie Programu działań poddani są dalej idącym wymaganiom i ograniczeniom w tym zakresie. Mają krótszy okres stosowania nawozów naturalnych oraz ograniczenia w terminach stosowania azotowych nawozów mineralnych. W zależności od sposobu użytkowania gruntu i rodzaju nawozu, na OSN obowiązują następujące terminy ich stosowania:
- Grunty orne – wszystkie nawozy można stosować od 1 marca do 15 listopada. Odstępstwo dotyczy tylko producentów buraków i kukurydzy na ziarno, którzy zawarli umowę kontraktacyjną na sprzedaż po tym terminie. Dla nich graniczny termin stosowania nawozów azotowych oblicza się dodając 14 dni do terminu dostawy produktów objętych umową, ale nie później niż do zakończenia okresu wegetacyjnego w danym regionie.
- Trwałe użytki zielone – terminy stosowania nawozów są bardziej zróżnicowane:
- nawozy naturalne płynne (gnojówka i gnojowica) na łąkach i pastwiskach można stosować od 1 marca do 15 sierpnia;
- nawozy naturalne stałe (obornik) można stosować: na łąkach od 1 marca do 30 listopada, a na pastwiskach od 1 marca do 15 kwietnia i później od 15 października do 30 listopada;
- nawozy azotowe mineralne - na łąki i pastwiska od 1 marca do 15 sierpnia.
- Uprawy wieloletnie - nawozy azotowe mineralne można stosować od 1 marca do 15 listopada;
- Grunty nie uprawiane, w tym na ugory - nawożenia nie stosuje się przez cały rok.
Tab. 1. Terminy stosowania nawozów na OSN.
Rodzaj gruntów | Nawozy naturalne | Nawozy organiczne | Nawozy azotowe mineralne | ||
stałe | płynne | ||||
Grunty orne | 1 marca - 15 listopada | 1 marca - 15 listopada* | |||
Uprawy wieloletnie | |||||
Łąki trwałe | 1 marca - 30 listopada | 1 marca - 15 sierpnia | 1 marca - 15 sierpnia | ||
Pastwiska trwałe | 1 marca - 15 kwietnia i 15 października - 30 listopada |
||||
Użytkowanie zmienne (kośno-pastwiskowe) i wypas kwaterowy | do 85 kg N/ha/rok bezpośrednio po pokosie/wypasie, ale nie później niż do dnia 15 sierpnia | ||||
Gleby nieuprawiane w tym ugory | Nie stosuje się nawożenia przez cały rok | ||||
* Termin 15 listopada nie dotyczy producentów buraków, kukurydzy, którzy zawarli umowy kontraktacyjne na dostawę buraków i kukurydzy po dniu 15 listopada. Jesienny termin graniczny stosowania nawozów azotowych mineralnych oblicza się dodając 14 dni do terminu dostawy produktów rolnych objętych umową kontraktacyjną jednak nie później niż po zakończeniu okresu wegetacyjnego w danym regionie. | |||||
Ważne: określone powyżej terminy stosowania nawozów obowiązują od 1 marca 2013 roku.
Terminy i sposób aplikacji nawozów powinny zapewniać maksymalne wykorzystanie składników przez rośliny oraz ochronę środowiska.
Kiedy nie można stosować nawozów?
Z zasady nawożenie stosuje się w okresach i w warunkach, gdy nie ma zagrożenia, że zawarte w nich składniki mineralne - szczególnie związki azotu - będą wymywane do wód gruntowych lub zmywane do wód powierzchniowych w stopniu powodującym zagrożenie dla wód, a w konsekwencji ich zanieczyszczenie.
W związku z tym zabrania się stosowania nawozów:
- przez cały rok na glebach nie uprawianych, w tym na ugorach; na gleby zalane wodą, przed ulewnym deszczem i w czasie wczesnowiosennych roztopów; gnojówki gnojowicy podczas wegetacji roślin przeznaczonych do spożycia;
- w okresie zimowym stosowania nawozów naturalnych, gdy gleba jest pokryta śniegiem lub zamarznięta do głębokość 30 cm. Ponadto na OSN nie można stosować nawożenia na glebach zamarzniętych powierzchniowo z wyjątkiem stosowania pierwszej wiosennej dawki nawozów azotowych na uprawach roślin ozimych.
- trzeba też pamiętać, żeby nawozy naturalne aplikować w okresie chłodnym, bezwietrznym i wilgotnym, ponieważ wtedy jest najmniejsza emisja amoniaku, oraz że nawozy naturalne stosowane na gruntach powinny być przykryte lub wymieszane z glebą nie później niż następnego dnia po wywiezieniu na pole.
Należy również pamiętać, że maksymalna dawka azotu na 1 ha UR, pochodzącego z nawozów naturalnych, nie może przekraczać 170 N w czystym składniku na 1 ha. Jeżeli z liczby zwierząt wynika, że produkcja nawozów naturalnych jest większa od 170 kg/ha, należy znaleźć odbiorcę nadmiaru obornika i podpisać z nim umowę, którą należy przechowywać przez okres 8 lat.
Wszyscy prowadzący działalność rolnicza na OSN zobowiązani są do prowadzenia dokumentacji zabiegów agrotechnicznych, a w szczególności związanych z nawożeniem (termin, rodzaj, zastosowana dawka pod daną uprawę).
***
W roku 2016 kończy się okres obowiązującego Programu działań mającego na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych. Od roku 2012 trwa kampania uświadamiająca rolników o nowych obowiązkach wynikających z prowadzenia gospodarstwa rolnego na OSN. Ośrodki Doradztwa Rolniczego organizowały wiele konferencji, szkoleń oraz wydały wiele publikacji i artykułów, dzięki którym rolnicy zapoznali się z Programem działań. Jeżeli są jeszcze jakieś wątpliwości proszę kontaktować się z doradcami Ośrodka.
Natalia Kraśniewska
Oddział Poświętne w Płońsku
Źródła:
- 1)Rozporządzenie Nr7/2013 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 8 maja 2013 r. w sprawie wprowadzenia programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych dla obszarów szczególnie narażonych Dopływy Narwi od Orzu do Pełty, Krępianka, Niestępówka, Pniewnik i Wkra.
- 2)Ustawa o nawozach i nawożeniu z dnia 10 lipca 2007r.
- 3)Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej.
Przyg. A.D.